Ebubekir Hazım Tepeyran Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Ebubekir Hazım Tepeyran, 1864 yılında Niğde’nin Yenice Mahallesi’nde dünyaya geldi. Niğdeli Murat Paşa soyundan gelen bir aileye mensuptur. Babası Niğde Tahrirat Müdürü Bekir Beyzade Hasan Efendi, annesi ise Muhsine Hanım’dır. Ailesi, Niğde’de cami, hamam ve çeşme gibi hayır kurumları yaptırmış köklü bir geçmişe sahiptir. Şair-yazar Oktay Akbal, Tepeyran’ın torunudur.

Çocukluğu babasının görevi nedeniyle Niğde, Isparta ve Antalya’da geçti. İlkokul eğitimine Isparta’da başladı, Antalya’da devam etti ve Niğde’de tamamladı. Özel dersler alarak yetiştirildi. 1878’de Tahrirat Kalemi’nde stajyer olarak başladı, 1879’da Senedat ve İlâmat kâtipliğine, 1880’de Tahrirat Kalemi birinci kâtipliğine atandı. Aynı zamanda rüştiyede yazı öğretmenliği yaptı.

Tepeyran, Niğde’de asliye mahkemesi zabıt kâtipliğine getirildi. 1882’de Konya Valisi Müşir Mehmet Sait Paşa’nın dikkatini çekti ve onun yazılarını yazmaya başladı. Konya Vilayet Gazetesi’nde yazılar yazdı ve Fransızca öğrendi. 1886’da Kastamonu Mektubi Kalemi Mümeyyizliği’ne atandı ve burada altı yıl görev yaptı. 1891’de İzmir’e, 1893’te Edirne’ye atandı. 1896’da Dedeağaç Mutasarrıflığı’na getirildi. Başarılı çalışmaları nedeniyle çeşitli vilayetlerde valilik yaptı.

1920’de Ali Rıza Paşa hükümetinde dahiliye nazırı oldu. Bu görevini Salih Paşa hükümetinde de sürdürdü. Milli Mücadele döneminde Kuva-yı Milliye’yi desteklediği için tutuklandı ve idama mahkûm edildi. Padişah Vahdettin’in müdahalesiyle cezası hafifletildi. 1923-27 ve 1939-41 yılları arasında Niğde Milletvekili olarak TBMM’de görev yaptı. 5 Haziran 1947’de 83 yaşında vefat etti.

Ebubekir Hazım Tepeyran’ın Edebi Kişiliği

Tepeyran’ın eserleri, dönemin Anadolu’sunu ve Osmanlı toplumunu anlamak açısından önemli birer kaynak niteliğindedir.
Eserlerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanmış, toplumun farklı kesimlerinden karakterlere yer vermiştir. Onun edebi kişiliği, realizm ve natüralizm akımlarının etkilerini taşır.
Edebiyat hayatına şiirle başladı. İlk şiirlerini Konya Vilayet Gazetesi’nde yayımladı. Fransızcayı iyi bilen sanatçı, 1931’de Fransızca şiirlerini Les Fleurs Degeneres (Yozlaşmış Çiçekler) adı altında yayımladı.
1932’de Kar Çiçekleri adlı Türkçe şiir kitabını çıkardı. Bu kitaplarda daha çok dörtlüklerle yazdığı ve sone nazım şeklini denediği şiirlerini bir araya getirdi.
Tepeyran’ın edebiyatımızda tanınmasını sağlayan en önemli eseri 1910’da yayımlanan Küçük Paşa adlı romanıdır. Bu eser, Türk edebiyatında köye ve köylüye eğilen ilk romanlardan biri olarak kabul edilir. Romanda köylülerin yaşamı ve sorunları gerçekçi ve yer yer natüralist tablolar hâlinde anlatılmıştır. Yazar, romanında köylüleri ağız özellikleriyle canlı bir şekilde konuşturmuş ve köy yaşamına dair ayrıntılar vermiştir.
Yazarın notlarla ve belgelerle desteklenen hatıraları, yazarın şahsi tarihini aydınlatan önemli belgeler olmasının yanı sıra Osmanlı’nın son dönemindeki sosyal, siyasi ve kültürel hayatı yansıtan tarihî vesikalar olarak da dikkat çekmektedir.