edebiyatimiz.com Yeni müfredata uygun ders notları
İLGİLİ YAZILAR
Makale, herhangi bir konuda okuyucuya bilgi vermek ya da bu bilgiler çerçevesinde bir düşünceyi savunmak amacıyla yazılan gazete ve dergi yazısıdır. Makalede konu bilimsel yöntemle ele alınır; öne sürülen yargı ve düşünceler nesnel verilerle temellendirilir; örnekleme, karşılaştırma; tanımlama, tanık gösterme gibi yollarla açıklanıp kanıtlanır. Makalenin temel amacı, okuyuculara bilgi aktarmak, bir konuyu derinlemesine incelemek veya belirli bir görüşü savunmaktır. Bu nedenle, makaleler genellikle araştırmaya dayanır ve yazarın konuyla ilgili bilgi ve görüşlerini içerir.
Makalenin Özellikleri
- Her konuda makale yazılabilir; fakat yazardan uzmanı olduğu konularda makale yazması beklenir.
- Makalede terimsel söyleme dayalı nesnel bir anlatım kullanılır. Üslubu kişiselleştiren ögelerden, mecazlardan, konuşma dili havasından kaçınılır. Yazar, etkileyici bir anlatımdan çok, açık, doğru bir anlatımı yeğler.
- Makalede dilin göndergesel işlevi kullanılır.
- Açıklayıcı, öğretici, tartışmacı, kanıtlayıcı anlatım türleri, bazen de gelecekten söz eden anlatım, makalelerde en çok başvurulan anlatım türleridir.
- Makalelerde öne sürülecek sav (tez) ya da düşünce, makalenin girişinde açık seçik, okurun ilgisini çekecek biçimde ortaya konur. Okuru yazının tamamını okumaya giriş bölümü yönlendirecektir. Öne sürülen sav ya da düşünce gelişme bölümünde örnekler, tanık göstermeler, sayısal verilerle vb. açıklanır. Yazar söylediklerinin tamamını bir sonuca ulaştıracak biçimde geliştirip birkaç cümleyle sonucu vurgular.
- Makalelerde ağırlıklı olarak kurallı cümleler kullanılır.
- Ağırbaşlı, sanatsız, süssüz bir anlatım söz konusudur.
- Makalelerde üçüncü tekil kişili anlatım kullanılır.
- Tıp, mimarlık, iktisat, hukuk gibi özel uzmanlık alanlarına ait dergilerdeki makaleler, sadece o konuyla ilgili okurlara seslendiği için bu tür makaleleri anlamak o alanın bilgisini gerektirir. Gazeteler ve popüler dergilerdeki makaleler ise geniş okur kitlesinin bilgi düzeyi göz önünde tutularak yazılır.,
- Gazete makaleleri genellikle iç sayfalarda yayımlanır. İlk sayfada yer alan ve günün siyasal, ekonomik, toplumsal vb. olaylarını değerlendiren makaleler “başmakale” diye adlandırılır.
Makalelerin Yapısı
Makale türündeki yazılar incelendiğinde bunların biçimsel olarak bir başlık ve üç bölümden oluştuğu görülür:
Başlık: Makalenin konusunu açıkça ifade eden çekici ve bilgilendirici bir başlık.
Giriş: Makalenin konusunu tanıtan ve okuyucunun ilgisini çeken bir giriş bölümü. Bu bölümde makalenin amacı ve önemi vurgulanır.
Gelişme: Konunun detaylı bir şekilde ele alındığı, araştırma bulgularının ve analizlerin sunulduğu ana bölüm. Bu bölümde alt başlıklar kullanılabilir.
Sonuç: Makalede ele alınan konunun özetlendiği ve ana fikirlerin pekiştirildiği kapanış bölümü. Bu bölümde ayrıca öneriler ve gelecekte yapılacak çalışmalar hakkında bilgiler de verilebilir.
Makale Türleri
Makaleleri özelliklerine göre ikiye ayırmak mümkündür:
A. Güncel Makale
Gazete makalesi olarak da bilinir, daha çok ülke ve dünya gündemiyle ilgili güncel konularda yazılır. Amacı toplumu aydınlatmak, eğitmek ve öğretmektir. Kısa metinlerdir ve özellikle gazetelerde yayımlanır. Dergilerde de rastlanır, dergiler genellikle haftalık, aylık ve yıllık olarak çıkarılır ve popüler nitelikli makale üç sayfayı geçmez. Bu makalelerde dil ağırbaşlıdır ama herkes tarafından kolaylıkla anlaşılır. İnandırıcı niteliğe sahip yalın dille yazılır. Ayrıca makale yazarı her yönden kendini geliştirmiş, objektif, tecrübeli, sağlam görüş ve düşüncede olmalıdır. Günümüz güncel makale yazarlarına örnek olarak Taha Akyol, Cengiz Çandar, Hasan Celal Güzel, Yılmaz Özdil, Fehmi Koru gibi isimler verilebilir.
B. Bilimsel Makale
Bilimsel nitelikteki araştırma ve inceleme yazılarıdır. Güncel makaleler gibi her konuda yazılabilir fakat amaç yazıldığı konuda bilinmeyenleri açıklığa kavuşturmak, yeni fikirler ortaya koymak ve bunların doğruluğunu delillerle kanıtlamaktır. Yazılışı zaman alır, beş sayfadan başlar, otuz sayfaya kadar devam edebilir. Bu makaleler araştırmacılar ya da bilim insanlarınca yazılır. Bilimsellik esastır, üslupta objektiflik, aşamalılık (uyum, mantıksal düzenlilik), resmi dil ve edebilik olmalıdır.
Türk Edebiyatında Makale
Makaleler gazeteyle birlikte ortaya çıkan bir tür olduğu için edebiyatımızda ilk örnekleri de Şinasi’nin Agâh Efendi ile çıkardığı ilk özel gazete olan “Tercüman-ı Ahvâl” de görülür. Bu gazetenin ilk sayısındaki “Mukaddime” başlıklı Şinasi’ye ait yazı, edebiyatımızda ilk makale sayılır. Tanzimat ile hayatımıza giren makale türü, Servetifünun Dönemi’nde gelişimini sürdürmüştür.
Edebiyatımızda makaleleriyle ünlü başlıca yazarlar, Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal, Ali Suavi, Ahmet Mithat Efendi, Ebuzziya Tevfik, Şemsettin Sami, Hüseyin Cahit Yalçın, Süleyman Nazif, Ziya Gökalp, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Falih Rıfkı Atay ve Nadir Nadi’dir.
