Yakup Kadri Karaosmanoğlu Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

27 Mart 1889 tarihinde Kahire’de dünyaya gelen Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Manisa’nın “Karaosmanoğulları” ailesinden Abdulkadir Bey’in oğludur. İlk çocukluk yıllarını İstanbul’da geçirdikten sonra yedi yaşında Manisa’ya gelmiş, ortaokulu Manisa’da liseyi ise İzmir’de bitirdikten sonra tekrar Kahire’ye giderek Fransız Frerler mektebinden mezun olmuştur. Edebi zevki ve edebiyata ilgisi çocuk yaşta ailesinden etkilenerek oluşmaya başlamıştır. Genç yaşta basın hayatına giren Yakup Kadri, Servet-i Fünun, İkdam, Dergâh gibi dergilerdeki yazılarıyla dikkat çekmiş, 1921 yılında, Kurtuluş Savaşı’nın en zorlu günlerinde, Ankara’ya çağırılmıştır.

Bu çağrıdan sonra Anadolu’ya geçen Yakup Kadri, başta Mustafa Kemal olmak üzere Kurtuluş Hareketinin liderlerini yakından tanıma fırsatı bulmuş. Savaşı bizzat cepheden takip etmiştir.1923’te Mutasarrıf Asaf Bey’in kızı, Burhan Asaf Belge’nin kız kardeşi Leman Hanım ile hayatını birleştirmiştir. Atatürk’ün de yakın arkadaşı olma şerefine ulaşan Yakup Kadri, Millî Mücadele yıllarından sonra da siyasi yaşamda etkin olmuştur. Mardin ve Manisa milletvekillikleri yapmış, Tiran, Prag, Lahey gibi şehirlerde elçilik görevinde bulunmuştur.

Hayatının son döneminde, kurucuları arasında olduğu Anadolu Ajansı’nın yönetim kurulu başkanlığı görevini yapmıştır. 13 Aralık 1974’te Ankara’da vefat eden sanatçı, İstanbul Beşiktaş’ta bulunan Yahya Efendi Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebi Kişiliği

• Sanat hayatına Fecriati topluluğunda başlamış, daha sonra Millî Edebiyat akımını benimsemiş, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda da eser vermiştir.
• Fecriati’de “Sanat, şahsi ve muhteremdir.” görüşünü benimserken Millî Edebiyat Dönemi’nde “Sanat, toplum içindir.” ilkesiyle eser vermiştir.
• Bir ara Yahya Kemal’le birlikte “Nev-Yunanilik” adı verilen Yunan–Latin kaynaklarına ve mistisizme yönelmiştir.
• Sanat ve politikayı birleştirmeyi amaçlayan Kadro dergisinde yazılar yazmıştır.
• Roman, hikâye, tiyatro, anı ve mensur şiir gibi birçok türde eser vermiştir.
• Servet-i Fünun, Resimli Kitap, Rübap, Türk Yurdu, Peyâm-ı Edebi, Yeni Mecmua, İkdam gibi dergi ve gazetelerde yayımladığı mensur şiir, hikâye, deneme gibi türlerde yazdığı yazılarla edebiyat dünyasında adını duyurmuştur.
• Mütareke Dönemi’nde yazdığı hikâye ve makaleleriyle Kurtuluş Savaşı’nı desteklemiştir.
• Sade bir dil ve akıcı bir üslupla roman karakterlerini başarıyla canlandırmıştır.
• Gerek roman tekniği gerekse dili bakımından kuvvetli bir sanatçıdır. Bu yönüyle Halit Ziya’dan sonra son dönem Türk romancılığında en önemli isimlerden biri olmuştur.
• Romanlarında sağlam bir gözlem yeteneği ve güçlü bir realizm görülür.
• Daha çok içinde yaşadığı toplumun sorunlarına değinen sanatçı; Anadolucu, devletçi, Atatürkçü, mücadeleci ve devrimci bir görüşe sahiptir.
• 1920’lere kadar iyimser ve devrimci bir bakış açısıyla yazarken, daha sonra bu yöndeki umutlarını kaybetmiş, 1955’ten sonra sadece anı türünde eser vermiştir.
• Romanlarında başarılı tip ve karaktere yer veren sanatçı, Türk toplumunun çürüyen, yozlaşan ve millî değerleri yok eden yanlarına eleştirel bir tutumla yaklaşmış ve bunlara neşter vurmaktan çekinmemiştir.
• İmparatorluk ve ümmetçilikten “millî devlete, Batılı yaşam tarzına” geçişte yaşanan “Doğu-Batı, eski yeni çatışması, sosyal sancılar” yazarın eserlerinde işlediği temalardır.
• Türk sosyal yaşamının meselelerini tarihsel bir akış içinde, kronolojik bir sıra gözeterek ele almış, bu yönüyle bir nehir roman dizisi oluşturmuştur.
• Romanlarıyla Türk toplumunun Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar geçirdiği zihniyet değişimlerini çalkantıları, yaşadığı problemleri dile getirmiştir.
• Yakup Kadri bazen mistik bazen de devrimci (mücadeleci) bir yapıya sahiptir. Romanlarındaki tiplerin çoğu iç dünyaları zengin, kötümser, düzensizlik kurbanı, töre ve geleneklere bağlı tiplerdir.
• Doğu-Batı çatışması, eski-yeni mücadelesi onun temel temasıdır. Kişileri ideal yönüyle değil, iyi ve kötü yönleriyle ele alır. O bir çözülüşün (eskinin çözülüşünün) izini sürer. Bu çözülüşün sosyal travmalarını ortaya koyar.
• Maupassant tarzında yazdığı öykülerinin bir kısmı bireysel bir kısmı Kurtuluş Savaşı dönemindeki süreçleri ele alır. Savaşın yıkıcılığını gözler önüne serer.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu Eserleri

Roman
Kiralık Konak
Nur Baba
Hüküm Gecesi
Sodom ve Gomore
Yaban
Ankara
Bir Sürgün
Panorama (2 cilt)
Hep O Şarkı

Hikâye
Bir Serencam
Rahmet
Milli Savaş Hikâyeleri

Tiyatro
Nirvana
Veda
Sağanak
Mağara

Anı
Zoraki Diplomat
Anamın Kitabı
Vatan Yolunda
Politikada 45 Yıl
Gençlik ve Edebiyat Hatıraları

Mensur Şiir
Okun Ucundan
Erenlerin Bağından

Monografi
Ahmet Haşim
Atatürk

Makale
Ergenekon (Kurtuluş Savaşıyla esnasında yazdığı yazılar)