Fehim-i Kadim Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

17. yüzyılın önemli divan şairlerinden biri olan Fehim-i Kadim, İstanbul’da doğmuştur. Asıl adı Mustafa’dır. Doğum ve ölüm tarihi net olarak bilinmemektedir. Arap kökenli Halepli bir aileden gelen Fehîm, babası kurabiye satan bir Mısırlı fellah ya da un tüccarı olarak tanınmaktadır, ancak kaynaklar babasının mesleği konusunda tam olarak uzlaşamamaktadır.

Fehîm, Arapça ve Farsça dillerine çok iyi derecede hakimdir. 10 yaşında Örfî Divânı’nı istinsah etmesi, onun dil bilgisine ve edebi yeteneğine dair önemli bir gösterge olarak kabul edilir. Fehîm’in düzenli bir medrese eğitimi görüp görmediği kesin olarak bilinmemekle birlikte, zekası ve yeteneğiyle dikkat çekmiş bir şairdir. 18 yaşında divan tertip etmesi, onun şiire olan yeteneğini ve erken yaşta edebi olgunluğa ulaştığını göstermektedir.

Fehîm, bir süre kâtiplik yapmış ve Kudüs, Mekke, Medine gibi şehirlerde bulunmuştur. 1644 yılında Mısır’a giderek Mısır Valisi Eyyüb Paşa’nın himayesine girmiştir. Ancak, Fehîm’in iç huzursuzlukları ve gurbet duygusu nedeniyle Mısır’da uzun süre kalamamış, çeşitli sebeplerle Eyyüp Paşa’nın gözünden düşmüştür. İstanbul’a dönme isteğiyle Mısır Kalesi Dizdarı Mehmed Ağa’ya kaside sunmuş ve dönüş için gerekli olan yol harçlığını elde etmiştir. Ancak, İstanbul’a dönüş yolculuğu sırasında Konya-Ilgın’da henüz 20’li yaşlarındayken vefat etmiştir.

Fehim-i Kadim’in Edebi Kişiliği

• 17. yüzyıl divan şairlerindendir. İlk divanında Dakîkî mahlasını kullanmış, bu divanı yakarak Fehîm mahlasını almıştır.
• Fehîm’in Divân’ında 17 kaside, 5 musammat, 16 kıt’a, 293 gazel, 56 rubai ve 8 Farsça şiir bulunmaktadır. Şiirlerinde genellikle lirik bir söyleyiş hakimdir.
• Vatandan ayrılış, gurbet, talihten şikâyet gibi temalar sıkça işlenmiştir. Fehîm, Sebk-i Hindî’nin önde gelen temsilcilerindendir ve şiirlerinde mübalağa ve ıstırap gibi unsurlar öne çıkar.
• Fehîm’in eserleri arasında Divân’ı dışında Şehrengîz, Bahr-ı Tavîl, Letâif-i Kümmelîn ve Durûb-ı Emsâl-i Türkî adlı eserler bulunmaktadır. Şehrengîz ve Bahr-ı Tavîl eserleri müstehcen özellikler taşırken, Letâif-i Kümmelîn tasavvufî hikâyelerden oluşmaktadır. Durûb-ı Emsâl-i Türkî ise atasözlerini alfabetik olarak sıralayan bir eserdir.
• Fehîm’in şiirleri, yaşadığı dönemde ve sonrasında büyük beğeni toplamış ve çok sayıda takipçi bulmuştur. Neşâtî, Nazîm, Şeyh Galib, Şehrî, Üsküdarlı Hakkı Bey ve Keçecizâde İzzet Molla gibi ünlü şairler, Fehîm’e nazireler yazmışlardır.
• Fehîm’in klasik Türk şiiri içindeki yenilikçi ve özgün söylemi, onu Osmanlı edebiyatının önemli figürlerinden biri haline getirmiştir.