edebiyatimiz.com Yeni müfredata uygun ders notları
İLGİLİ YAZILAR
Divan edebiyatında yaygın kullanılan nazım biçimlerinden biri olan kıta, “parça, bölük, cüz” anlamına gelen bir sözcüktür. Kıta, genellikle didaktik veya lirik konuları işleyen, kısa ve özlü yapısıyla dikkat çeken bir şiir türüdür. Türk edebiyatının klasik dönemi boyunca önemli bir yer tutmuştur. Divan edebiyatında Fuzuli, Baki, Nedim gibi büyük şairler tarafından ustalıkla kullanılmıştır. Kıta, sadece kısa ve özlü anlatımıyla değil, aynı zamanda derin anlamlar taşıyan yapısıyla da edebi bir değer kazanmıştır. Bu şiir formu, halk şiirinde de benzer biçimlerde kullanılmış, ancak divan edebiyatındaki kadar sistematik bir yapıya sahip olmamıştır.
Kıta Nazım Biçiminin Özellikleri Nelerdir?
- Divan edebiyatı nazım biçimlerindendir.
- Genellikle iki beyitten oluşan şiirlerdir. Bu tür kıt’alar dörtlük diye de anılır.
- Beyitlerin ilk dizesi serbest, ikinci dizeleri birbiriyle uyaklıdır: xa /xa…
- Kıt’alarda beyitler arasında anlam birliği bulunur.
- Kıt’a nazım biçiminde şair mahlasını genellikle kullanmaz.
- Kıt’alarda hikmet, nükte, yergi, övgü, dünya görüşü gibi çeşitli konular işlenir.
- Bazı kıt’alarda ilk beyitin dizeleri birbiriyle uyaklı olabilir. Bu tür kıt’alar “nazım” adını alır.
- Beyit sayısı ikiden fazla (2-12) olan kıtalara ise “kit’a-i kebire” (büyük kıt’a) denir. Bu tür kıt’alar matla beyti olmayan bir gazele benzer.
Kıt’a Örnekleri
Örnek – 1
Tahir Efendi bize kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir.
Mezhebim Malikidir zira,
İtikadımca kelp tahirdir. (Nef’i)
Örnek – 2
Kalem olsun eli kâtib-i bed-tahrîrin
Ki fesâd-ı rakamı sûrumuzu şûr eyler
Gâh bir harf kusuruyla eder nâdiri nâr
Gâh bir nokta sükûtuyla gözü kör eyler (Fuzuli)
Örnek – 3
Yâ rab ne eksilirdi deryâ-yı izzetinden
Peymâne-yi vücûda zehr-âb dolmasaydı
Âzâde-ser olurdum âsîb-i derd ü gamdan
Yâ dehre gelmeseydim yâ aklım olmasaydı (Ziya Paşa)
Örnek – 4
Dest-i kütahımızı etmemiş Allah resâ,
Menbâ-ı lûtfunu yoksa elimizle kaparız.
Bize versin mi Huda ûb-ı hayat-ı terfik?
Hızr-ı bulsak reh-i zulmette külahın kaparız. (Keçecizade İzzet Molla)
Örnek – 5
Şu’arâ haylini defter edicek kilk-i kazâ
Mahv u isbât ile pür kıldı niçe evrâkı
Niçeyi kazıdı yanlış deyü bu defterden
Bâki’ye edip işâret dedi sahha’l-bâki (Baki)
