TÜRKÇE DERS NOTLARI

İstek cümlesi, konuşmacının bir dilekte bulunduğu, bir isteği ya da arzuyu ifade ettiği cümle türüdür. Bu cümleler, çoğunlukla ikinci tekil ya da çoğul şahıs (sen, siz) veya birinci çoğul şahıs (biz) kullanılarak yapılır ve dilbilgisel olarak dilek-şart kipleriyle (genellikle “-e/-a” ekiyle) kurulur. İstek cümleleri, Türkçede yaygın olarak kullanılır ve insanlar …

Ünlem cümlesi, konuşmacının duygularını yoğun bir şekilde ifade ettiği cümle türüdür. Bu cümleler, genellikle şaşkınlık, sevinç, üzüntü, korku, öfke, hayranlık gibi çeşitli duyguları dile getirmek için kullanılır. Ünlem cümleleri, dildeki diğer cümle türlerinden farklı olarak, anlamını vurgulamak ve dikkat çekmek için genellikle ünlem işareti (!) ile sonlandırılır. Ünlem Cümlesinin Özellikleri …

İçerik bildiren cümleler, bir metnin ya da eserin ne hakkında olduğunu, hangi temaları ele aldığını veya hangi konuları işlediğini belirten cümlelerdir. Bu cümleler, eserin ana fikrini, temel temasını ya da ana olay örgüsünü özetler. İçerik bildiren cümleler, bir eserin neyi anlattığını veya hangi mesajı verdiğini netleştirir. İçerik bildiren cümlelerin özelliklerini …

Üslup bildiren cümleler, bir yazarın ya da sanatçının eserinde kullandığı dili, anlatım tarzını, üslubunu ve ifade biçimini tanımlayan cümlelerdir. Bu cümleler, eserin karakteristik özelliklerini, dilin yapısını, kullanılan sanatlı ifadeleri ve anlatım tarzını ifade eder. Üslup, yazarın kelime seçiminden cümle yapılarına, imgelerden dilin ritmine kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Üslup …

Eşitlik bildiren cümleler, iki veya daha fazla öğe arasında bir benzerlik, aynılık, ya da denkliğin ifade edildiği cümlelerdir. Bu tür cümleler, nesneler, durumlar, insanlar ya da kavramlar arasında kurulan karşılaştırmalarla, belirli bir yönden eşit olduklarını belirtir. Eşitlik bildiren cümleler, özellikle anlatımın zenginleştirilmesi ve kavramların birbirine olan yakınlığının vurgulanması amacıyla kullanılır. …

Aşamalı durum bildiren cümleler, bir olayın, durumun veya hareketin belli bir süreç içerisinde, belirli adımlar veya aşamalar dahilinde gerçekleştiğini ifade eden cümlelerdir. Bu tür cümlelerde, başlangıçta ortaya çıkan bir durumun, zamanla gelişerek veya değişerek farklı bir duruma dönüştüğü belirtilir. Yani, cümlenin temelinde bir süreklilik ve bu süreklilik içerisinde gerçekleşen değişim …

İfade edilen düşüncenin, duygunun, ya da değerlendirmenin tamamen kişisel bakış açısına dayandığı, nesnel gerçeklerden ziyade bireyin kişisel yargılarını, beğenilerini veya duygularını yansıttığı cümlelere öznel (göreceli) cümle adı verilir. Bu tür cümlelerde öne çıkan özellik, ifadenin doğruluğunun veya yanlışlığının kanıtlanamaması, kişinin kendi algısına veya inancına dayalı olmasıdır. Öznel cümlelere “subjektif cümle” …

Gerekçe bildiren cümleler, bir olayın, durumun ya da düşüncenin nedenini açıklayan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde, genellikle bir eylemin ya da yargının arkasındaki neden belirtilir. Gerekçe bildiren cümleler, okuyucunun ya da dinleyicinin, ifade edilen düşüncenin veya eylemin mantığını daha iyi anlamasını sağlar. Bu tür cümlelerde çoğunlukla “çünkü,” “zira,” “bu yüzden,” “dolayısıyla,” …

ÖSYM’nin son yıllarda yaptığı sınavlarda “tekdüze (monoton) durum anlatan cümleler” ifadesi sıkça karşımıza çıkıyor. Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre tekdüze, “değişmeksizin, düzenli, aynı biçimde tekrarlanan, sürüp giden; tek örnek, muttarit, yeknesak, monoton” anlamına gelmektedir. Yazımızın devamında bu kavramla ilgili açıklamaya ve 20 örneğe yer verdik. Tekdüze (Monoton) Durum Anlatan Cümle …

Karşılaştırma, iki varlık, kavram veya şey arasındaki benzerlik ve farklılıkları kullanarak  yapılan düşünceyi geliştirme yöntemidir. Bu benzerliklerin veya karşıtlıkların vurgulanması karşılaştırma yoluyla gerçekleştirilir. Birden fazla varlık veya kavramın benzerliklerini ya da farklılıklarını göstermek amacıyla kullanılan bir anlatım biçimidir. Bu yöntemin amacı, bir kavramın diğer kavramlardan farklı yönlerini ortaya koyarak onun …