Hikâyede Tema, Konu, Çatışma

Her edebi metin gibi hikâye de yazıldığı dönemin sosyal ve siyasal olaylarından, toplumsal yapıdan, o dönem insanlarının duygu ve düşünce dünyasından, yaşama bakış açısından; kısaca dönemin zihniyetinden çeşitli izler taşır. Her metin bir tema çevresinde oluşur. Eserdeki olay örgüsünü meydana getiren diyaloglar, karşılaştırmalar, çatışma bir temayı oluşturur. Bu yazımızda hikâyede tema, konu ve çatışma kavramlarını detaylarıyla ele aldık.

Bkz: Hikâyede Nedir? Özellikleri, Türleri

Hikâyede Tema

• Bir metinde üzerinde durulan duygu, düşünce ve hayallere tema denir. Olay örgüsünü oluşturan parçaların bütünleştirilmesinden yola çıkılarak tema bulunur.
• Anlatmaya bağlı edebi metinlerde bir olay örgüsü, bu olayla doğrudan ya da dolaylı ilgisi bulunan tip ve karakter, olayın geçtiği çevre ve zaman dilimi vardır. Metindeki olay örgüsünü oluşturan bu birimler arasındaki çatışmadan yola çıkılarak metnin teması bulunur.
• Eserdeki temel çatışmanın en kısa ifadesine tema denir. Anlatmaya bağlı edebi metinlerde yapıyı oluşturan birimler, metindeki temel çatışmayı yani temayı ortaya koymak, vurgulamak için kullanılan bir araç durumundadır. Yazar olay örgüsünü hatta mekân ve zaman kavramını bile kafasında oluşturduğu bir temayı öne çıkarmak, okura iletmek amacıyla kurgular.
• Tema, diğer metin türlerinde olduğu gibi anlatmaya bağlı metinlerde de yapıyı kuran birimler arasındaki birlik ve bütünlüğü sağlayan bir ögedir. Yani tüm birimler tema etrafında bir araya gelerek yapısal bütünlüğü meydana getirir.
• Temayı belirleyen bazı düşünce sistemleri, edebi, siyasi düşünceler ve akımlar vardır. Edebi metin, yazıldığı dönemin sosyal ve siyasal olaylarından, toplumsal yapısından, o dönem insanlarının duygu ve düşünce dünyasından, yaşama bakış açısından yani dönemin zihniyetinden çeşitli izler taşır ve her metin, dönemini yansıtan bir tema çevresinde oluşur.

Hikâyede Konu

• Konu, hakkında konuşulan, söz söylenen nesne, olay, durum ya da kavramdır. Temanın belli bir bağlamda kişi, yer, zaman ve durum bildirecek şekilde sınırlandırılması, somutlaştırılmasıdır.
• Bir temaya hangi bakış açısından yaklaşacağımızı ve ne söyleyeceğimizi belirleme işi temadan konuya geçiştir yani konunun belirlenmesidir.

Hikâyede Çatışma

• Anlatmaya bağlı metinlerde (hikâye, roman, masal…) tema, metnin olay örgüsüne hâkim olan “çatışma”dır.
• Çatışma, kişilerin durumları, amaçları, hareketleri bakımından birbirlerine karşı olmaları sonucunda ortaya çıkan karşıtlıktır. Metinde üzerinde durulan kavram yani insanın eyleme dönüşmüş tutkuları, özlemleri, düşleri ya da istekleridir.

Hikâyede Tema, Konu, Çatışma Örnek Metin

Hikâye

Ali, çocukluğundan beri futbola büyük bir tutkuyla bağlıydı. Her gün, kasabanın tozlu futbol sahasında saatlerce antrenman yapar, hayallerinde büyük stadyumlarda oynardı. Bu küçük kasabada yaşayan herkes, Ali’nin yeteneklerinden haberdardı fakat kasabanın ileri gelenleri, futbolun sadece bir oyun olduğunu düşünüyordu ve Ali’nin hayallerine destek vermiyordu.

Bir gün, Ali’nin hayatını değiştirecek bir fırsat doğdu. Büyük bir futbol kulübünün yetenek avcıları, Ali’nin oynadığı bir maçı izlemeye geldiler. Ali, sahada her zamankinden daha hırslı ve yetenekliydi. İzleyiciler arasında heyecanla bekleyen tek kişi, Ali’nin en yakın arkadaşı Ahmet’ti. Maç boyunca Ali’nin performansı, herkesi kendine hayran bırakmıştı.

Ancak, tam Ali’nin hayallerine kavuşacağı an geldiğinde, kasabanın belediye başkanı, futbol sahasının yıkılarak yerine bir alışveriş merkezi yapılacağını açıkladı. Ali, bu kararı duyduğunda yıkıldı. Yıllarca emek verdiği, hayallerini süslediği saha, artık yerinde olmayacaktı. Ali’nin hayalleri, tıpkı o saha gibi, yerle bir olmuştu.

Bu karar, Ali’nin içindeki çatışmayı daha da alevlendirdi. Bir yanda, hayallerini gerçekleştirme arzusu, diğer yanda ise kasabanın dar görüşlülüğü ve fırsat eksikliği. Ali, her şeye rağmen pes etmedi. Antrenmanlarına devam etti, kasabanın dışındaki sahalarda oynadı ve sonunda büyük şehirdeki bir futbol kulübüne kabul edildi.

Ali’nin bu mücadelesi, kasaba halkına da bir ders oldu. Onun azmi ve inancı, diğer gençlere de ilham verdi ve kasabanın ileri gelenleri, genç yeteneklere daha fazla destek vermeye başladılar. Ali’nin hayal kırıklıkları, sonunda umut ve başarıyla taçlandı.

Tema: Hayal kırıklığı ve umut

Konu: Kasabanın genç futbolcusu Ali’nin, hayalini kurduğu profesyonel futbol kariyerine ulaşma mücadelesi ve yaşadığı hayal kırıklıkları.

Çatışma: Ali’nin yetenekleri ve azmi ile kasabanın dar görüşlü insanlarının beklentileri ve fırsat eksikliği arasındaki çatışma.