Mehmet Kaplan Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Mehmet Kaplan, 5 Mart 1915’te Eskişehir’in Sivrihisar kasabasında doğdu. Babası Halil İbrahim Bey, annesi Fatma Hanım’dı. Babasının Birinci Dünya Savaşı’nda askere alınması, Mehmet’in uzun süre babasız büyümesine ve ailenin yoksullaşmasına neden oldu. Sivrihisar, Millî Mücadele sırasında Yunan ordusu tarafından işgal edildi ve Mehmet bu işgalin acılarını çocukken yaşadı. Babası savaş sonrası kasabada küçük bir dükkân açtı. Mehmet, 1928’de Sivrihisar İlkokulu’nu bitirdi. Geçim sıkıntısı nedeniyle aile Eskişehir’e taşındı. Sanatçı, ortaokul ve liseyi Eskişehir’de okudu.

1935’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydoldu. İkinci sınıftayken bursla Almanya’ya gitti ve 1939’da mezun olup aynı bölümde asistan adayı olarak akademik hayata başladı. Tanzimat’ın 100. yılı dolayısıyla kurulan Yeni Türk Edebiyatı kürsüsünde Ahmet Hamdi Tanpınar’la çalıştı. 1942’de doktorasını bitirdi, Behice Moyuncur ile evlendi. 1944’te doçent oldu ve askerlik görevini öğretmen olarak yaptı. 1949’da Sorbonne Üniversitesi’nde bir yıl geçirdi. 1953’te profesör oldu ve Erzurum’da Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekanı olarak görev yaptı. 1962’de Tanpınar’ın vefatından sonra Yeni Türk Edebiyatı kürsüsünün başına geçti.

1966’da eşini kaybedince kendisini tamamen bilimsel çalışmalara ve derslere adadı. 1967’de altı aylık bir süreyle Avrupa’ya gitti. 1974’te Roma’da Mevlâna Seminerine katıldı. 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu üyeliğine seçildi. 1984’te emekli oldu ancak Marmara Üniversitesi’nde ders vermeyi sürdürdü. 23 Ocak 1986’da İstanbul’da hayatını kaybetti.

Mehmet Kaplan’ın Edebi Kişiliği

Mehmet Kaplan’ın yazı kariyeri, 1939’da Hareket dergisinde yayımlanan “Manzara” adlı şiirle başladı.
Şiir yazmaya devam etse de, bilimsel çalışmalarının yoğunluğu nedeniyle şiire ayırdığı zaman azaldı.
Kaplan, edebiyatı bütüncül bir yaklaşımla ele aldı; lisans tezini 15. yüzyıl şairi Eşrefoğlu Rumî üzerine yaptı.
“Tip Tahlilleri” adlı kitabında Türklerin tarihindeki alp, gazi, veli gibi tipleri analiz etti.
Kaplan, edebiyat incelemeleri yaparken Türklüğün ortak bilinçaltını ortaya çıkarmaya çalıştı ve kültür tarihçisi kimliği edindi.
Türk milliyetçiliğinin temel değerlerine odaklanan Kaplan, klasik edebiyat incelemelerinin ötesine geçerek tahlil yöntemini geliştirdi.
Metin yayımı alanında önemli işler yaptı ve 1000 Temel Eser dizisinin başlatılmasına öncülük etti.
Kaplan, gençlere milli bir ruh aşılamak için sadeleştirilmiş yayınlar yapılmasını savundu ve bu dizinin sınırlı kalmasının gençlikte ideolojik kargaşaya neden olduğunu belirtti.
Çeşitli devlet kurumlarının komisyonlarında görev aldı ve kültür, dil ve edebiyat alanlarında hizmetlerde bulundu.
Asistanlarıyla birlikte birçok metin yayımı gerçekleştirdi; Ahmet Haşim, Namık Kemal, Ziya Gökalp gibi yazarların eserlerini yayımladı.
“Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi” ve “Atatürk Devri Fikir Hayatı” gibi önemli metinleri yayımladı.
Doktora tezleri yöneterek, Yeni Türk Edebiyatı, Halk Edebiyatı ve Karşılaştırmalı Edebiyat alanlarında toplam 19 doktora teziyle en üretken hocalardan biri oldu.