Müstezat Nedir? Müstezat Örnekleri, Özellikleri

İLGİLİ YAZILAR

Kelime anlamı olarak artmış, arttırılmış, çoğalması istenilen anlamına gelen müstezat, aynı zamanda edebi bir terimdir. Divan edebiyatı nazım biçimlerinden biri olan müstezatlar, her dizesine bir küçük dize eklenmiş nazım türünü ifade eder.

Müstezat Nazım Şeklinin Özellikleri

Müstezatlar konu bakımında gazel ile benzerlik gösterir. Aşk, şarap, ayrılık, tabiat gibi konular müstezat tarzıyla yazılan şiirlerde sıkça işlenmiştir. Bunların dışında dinî, tasavvufî konularda yazılmış müstezatlara da rastlanır.
Genellikle gazelin ve kasidenin her dizesine kısa bir dize eklenmesiyle oluşur; ancak bu kısa dizeler “ziyade” adını alır yani “dize” kabul edilmez.
Uyak düzeni genellikle gazel gibidir: aa/ xa/ xa/ xa/ xa…
Ziyadeler, eklendikleri dizelerle uyaklı olur.
Aruzun belirli bir kalıbıyla yazılır. Genellikle mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün kalıbıyla yazılmış olan gazellerden türetilmiş ve beyitlerin mısra aralarına mef’ûlü fe’ûlün kalıbında yazılan ziyade mısralar eklenmiştir. Ancak nadir de olsa bu başka kalıplarla yazılan müstezatlar da vardır.
Divan şirinin sanatlı biçimlerindendir. Fakat seyrek kullanılmıştır.
Türk edebiyatına Arap edebiyatından geçmiştir. Bu türün edebiyatımızdaki ilk örnekleri, Nesimi‘ye aittir. Şeyhi, Nevai, Necati Bey gibi birçok şair de müstezat yazmıştır.
Servetifünûn şairleri bu nazım biçiminin bilinen vezin ve kafiye sisteminde değişiklikler yaparak serbest müstezat adı verilen yeni bir şekil denemişlerdir.