Karşılaştırma, iki varlık, kavram veya şey arasındaki benzerlik ve farklılıkları kullanarak yapılan düşünceyi geliştirme yöntemidir. Bu benzerliklerin veya karşıtlıkların vurgulanması karşılaştırma yoluyla gerçekleştirilir. Birden fazla varlık veya kavramın benzerliklerini ya da farklılıklarını göstermek amacıyla kullanılan bir anlatım biçimidir.

Bu yöntemin amacı, bir kavramın diğer kavramlardan farklı yönlerini ortaya koyarak onun belirgin özelliklerinin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Ayrıca, ortak yönlerin vurgulanmasıyla bu özelliklerin daha belirgin hale getirilmesi hedeflenir. Karşılaştırmalarda sıkça “oysa, ise” gibi ifadeler kullanılır. Karşılaştırma üç farklı şekilde yapılabilir.

Karşılaştırma Çeşitleri

1) Benzerlerinden Yararlanma

İki kavramın ortak özellikle karşılaştırılmasıdır.

Örnek

Yazarlık da mimarlık gibidir. Nasıl bir yapının ayakta durması için bazı yasalara uyulması zorunluluğu varsa; bir yazının ayakta durması içinde de bazı yasalara uyulması zorunluluğu vardır.

Bu paragrafta “yazarlık” ve “mimarlık” yasalara uyması benzerliğinden yola çıkılarak karşılaştırılmıştır.

2) İlişki Kurma

Bir olayın oluşumunu, benzer bir olaya bağlayarak yansıtmaktır.

Örnek

Londra’da bir televizyon denemesinde bulunmuştum. Bir başka binada söz söyleyen arkadaşlarımızı perdede görüp dinliyordum. Direklerarası’nda Lanterne Magig ve seyrine gittiğimiz günü anımsadım. Bu fotoğrafların sıra ile perdeye aksettirilme-sinden ibaretti.

Bu örnekte benzer iki kavram karşılaştırılıyor. “Londra’da televizyon denemesindeki görüntü”, daha önce “Direklerarası’nda izlediği fotoğrafların perdeye yansıtılmasını” anımsatıyor. Böylece iki kavram arasında ilişki kuruluyor.

3) Karşıtlardan Yararlanma

İki kavramın ya da varlığın salt karşıt yönlerinin bir arada verilmesidir.

Örnek

Orta Çağ Hristiyanları, insanların doğuştan günahkâr olduklarına inanırken: Utopia’da insanların iyi olarak yaratıldıkları, doğru dürüst bir toplumsal düzende kusursuzluğa erişebilecekleri kanısı savunulur. Orta Çağ, şövalyelik ruhunu ve savaşkanlığı överken; Utopia’da her çeşit savaş, ancak kiralık askerlere yaptırılabilecek iğrenç bir uğraş olarak yerin dibine geçirilir.

Bu paragrafta birine ilişkin açıklama yapmak amacıyla, iki toplumun karşıt durumları belirtilmiştir.

Örnek Soru 1

Kitap, istikbale yollanan mektup… Smokin giyen heyecan, mumyalanan tefekkür. Kitap ve gazete… Biri zamanın dışındadır, öteki “an”ın kendisi. Kitap beraber yaşar sizinle, beraber büyür; gazete okununca biter.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?
A) Tanımlama
B) Örnekleme
C) Tanık gösterme
D) Benzetme
E) Karşılaştırma

Çözüm: Parçada, kitap ile gazete karşılaştırılmaktadır. Paragrafta benzetme ve tanımlamaya da yer verilmiştir ama parçanın anlatımında özellikle “karşılaştırma” ağır basmaktadır.
Cevap E

Örnek Soru 2

Sanat, evrensellik üzerine kurulur diyorlar; bu, kısmen doğru. Bir resim, bu sanattan anlayan kişilere ortak duygular; müzik, ortak zevkler yaşatır. Peki ya şiir, roman, hikâye? Orada durmak gerekir çünkü edebiyat sanatı, bir çevirmen olmadan evrenselliğini size sunamaz.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A) Karşılaştırmaya
B) Benzetmeye
C) Tanık göstermeye
D) Tanımlamaya
E) Somutlamaya

Cevap A