Yahya Kemal Beyatlı Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Yahya Kemal Beyatlı, 2 Aralık 1884’te Üsküp’te doğdu. Asıl adı Ahmet Agâh’tır. İlk öğrenimini Üsküp ve Selanik’te, ortaöğrenimini İstanbul’da tamamladı. 1903’te Paris Siyaset Bilimleri Okuluna girdi. Burayı bitirdikten sonra Fransız tarihçisi Albert Sorel’in derslerinden esinlenerek Osmanlı-Türk tarihiyle ilgili araştırmalar yaptı (1908-1912). Paris’ten yurda dönünce (1912) İstanbul Üniversitesinde Medeniyet Tarihi, Batı Edebiyatı, Türk Edebiyatı Tarihi derslerini verdi. Şiirlerini ilk kez 1918’de Bulunmuş Sahifeler başlığıyla “Yeni Mecmua”da yayımladı.

Sonraki yıllarda Dergâh dergisini yönetti (1921-1923). Kurtuluş Savaşı’nın sonlarına doğru Ankara’ya geldi ve Hakimiyet-i Millîye gazetesinde yazdı. 1922’de Lozan Konferansı’na danışman olarak katıldı. 1923-1942 yılları arasında Urfa, Yozgat, Tekirdağ ve İstanbul milletvekilliği yaptı. 1926-1931 yıllarında Varşova, Madrid, Lizbon elçiliğinde bulundu.1948’de büyükelçi olarak Pakistan’a gitti, bir yıl sonra emekliye ayrılarak yurda döndü. 1 Kasım 1958’de İstanbul’da öldü.

Yahya Kemal Beyatlı Edebi Kişiliği

• Yahya Kemal Beyatlı, klasik Türk şiiri ile Batı şiirini birleştirerek kendine özgü bir şiir anlayışı oluşturan sanatçı, modern Türk şiirinin kurucularından biridir.
• Fransız kültürünü çok yakından tanıyan sanatçı, 1912’de “mektepten memlekete” sloganıyla yurda dönmüştür. Ancak dönerken Batı hayranı ve kendi değerlerine düşman bir şair olarak değil; millî kimliğine, geçmişimizin bütün kültür mirasına sahip çıkan Batılı bir Türk şairi olarak dönmüştür. Geçmişimizin kültür ve medeniyetini oluşturan bütün zenginliklerini; “vatan, tarih, musiki, mimari, dil, din, tabiat, aşk, sonsuzluk” kavramlarıyla harmanlayarak şiirlerine yansıtmıştır.
• İlk şiirlerini 1902’de yayımlamaya başlayan sanatçı; sanatına temel oluşturacak bir arayışa girdi, bunun için de Yunan ve Latin edebiyatlarına yöneldi. Nev-Yunanilik olarak adlandırdığı bu kısa süreli yönelişten sonra Fransa’da gördüğü Neo-klasik akımının etkisiyle klasik Türk şiirine (divan şiirine) eğildi; bu yolda gazel, şarkı, rubailer yazdı. Batı şiiri ile klasik Türk şiirin özelliklerini birleştirip divan edebiyatı zevkini canlandırmaya çalıştığı için “Neo-klasik şair” olarak anıldı.
• Sanatçı; bu arayış ve birikimlerden sonra şiir anlayışını, öz şiir, halis şiir sözleriyle ifade etmiştir. Öz şiir düşünceden çok; ritim, ahenk, söyleyiş ve musikiye önem veren bir anlayıştır.
• Şiirlerinde; musikiyi önemsediği için sembolizm, şekil mükemmeliyetçiliğini ilke edindiği için parnasizm, tarihe ve millî kültüre değer vermesiyle romantizm akımının etkileri görülmüştür. Ancak dil ve söyleyişteki titizliği, ahenge ve kafiyeye verdiği önem, onda parnasizmin etkisinin daha kuvvetli olduğunu göstermektedir.
• Şairin sanatı üzerinde Rimbaud, Baudelaire gibi Fransız sembolistlerinin büyük etkisi olmuştur.
• Geleneğe bağlı olmadan yazılan şiir ve oluşturulan edebiyatın orijinal olamayacağını belirtmiş, şiirlerinde geniş bir kültür ve derin bir felsefeye yer vermiştir.
• Nazım biçimi olarak divan şiirinin nazım biçimlerini (gazel, rubai) ve serbest şiiri kullanmıştır. Arif Nihat Asya ile birlikte Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında en çok rubai yazan iki şairden biridir.
• “Ok” şiiri dışındaki bütün şiirlerini aruzla yazmıştır.
• Aruz ölçüsünü Türk şiirine başarıyla uygulayan nadir sanatçılardandır.
• Tevfik Fikret ve Mehmet Akif’in aksine, nazmı nesirden uzaklaştırmış, şiirin düzyazıya yaklaştırılmasına karşı çıkmıştır.
• “Tarih ve medeniyetimizin özetidir.” diyerek İstanbul’a olan hayranlığını şiirlerinde sıkça dile getirmiş, “İstanbul şairi, İstanbul âşığı” olarak nitelendirilmiştir. Nedim’den sonra şiirlerinde İstanbul’u en çok işleyen şair olmuştur.
• Yahya Kemal Beyatlı, Şiirlerinde “İstanbul, vatan, aşk, ölüm, deniz, sonsuzluk, rintlik, musiki, tabiat” temalarını işlemiş; Osmanlı tarihine, Türk uygarlığına ait kahramanlık motiflerine geniş yer vermiştir.
• “Mısra benim şahsiyetimdir.” diyen Yahya Kemal Beyatlı, dil ve söyleyişe önem vermiş, mısraları üzerinde bir kuyumcu titizliğiyle durmuş, bazen şiire uygun düşmesi için bir kelime için yıllarca beklemiştir.
• Yahya Kemal, fikirleri ve sanat anlayışı ile Türk aydınları ve sanatçıları üzerinde büyük etki bırakmıştır. Özellikle şiir, nesir, resim, musikî, Türkçe, millet, tarih bilinci gibi konularla ilgili olarak nesir yazılarında ileri sürdüğü fikirleri; kendisini hayranlıkla takip eden genç nesil tarafından büyük ölçüde benimsenmiş ve onların hayata, sanata, millete bakış açılarının şekillenmesinde önemli rol oynamıştır.
• Yahya Kemal Beyatlı hayattayken şiirleri kitap halinde basılmamış, sanatçının ölümünden sonra eserleri Yahya Kemal Enstitüsü tarafından basılmıştır.

Yahya Kemal Beyatlı’nın Eserleri

Şiir
Kendi Gök Kubbemiz
Eski Şiirin Rüzgârıyla

Çeviri
Ömer Hayyam Ruabileri

Düzyazı
Aziz İstanbul
Eğil Dağlar
Siyasi Hikâyeler
Siyasi ve Edebi Portreler
Edebiyata Dair
Çocukluğum Gençliğim Siyasi ve Edebi Hatıralarım
Tarih Muhasebeleri
Mektuplar – Makaleler