Memduh Şevket Esendal Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Memduh Şevket Esendal, 1883 yılında Çorlu’da doğmuştur. Asıl adı “Mustafa Memduh’tur. Babası Mehmet Şevket Bey, annesi ise Emine Şâdiye Hanım’dır. Mülkiye Mektebi’nin ikinci sınıfına kadar okumuş olmasına rağmen, düzenli ve sürekli bir okul tahsili görme imkânı bulamamış; bir başka söyleyişle, girdiği okulların hiçbirini bitirememiş, diploma almamış, tamamıyla kendi kendini yetiştirmiştir. İlk memuriyetine Reji İdaresi’nde başlamıştır. Balkan Savaşı esnasında ailesi ile birlikte İstanbul’a göz etmek zorunda kalmışlardır. 1906 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne giren yazar, ölümüne kadar siyasetle iç içe olmuştur. İttihat ve Terakki Cemiyetinin müfettişi olarak Anadolu ve Rumeli’de görevlendirilmiş, İttihat ve Terakki’nin önde gelen isimleri arasında yer almıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından yurt dışına kaçan Memduh Şevket Esendal, Millî Mücadele’nin başlamasıyla doğrudan Ankara’ya geçerek Mustafa Kemal’in yanında saf tutmuştur. 1920’lerden 1940’lara kadar çeşitli ülkelerde elçilik yapmıştır. 1931 yılında Elazığ’dan milletvekili seçilmiştir. 1950 seçimleriyle birlikte milletvekilimi sona eren yazar kalan yıllarını yazarak geçirmiştir. 17 Mayıs 1952 tarihinde, Ankara’da hayatını kaybetmiştir.

Memduh Şevket Esendal’ın Edebi Kişiliği

• Memduh Şevket Esendal, ilk yıllarında Ömer Seyfettin’den etkilense de daha sonra durum hikâyeciliğine yönelmiş ve modern hikâyeciliğimizin öncülerinden olmuştur.
• Bakü’de elçi olarak bulunduğu dönemde Rusçayı iyi derecede öğrenerek Rus Edebiyatı’na merak salmıştır. Çehov’a hayran olan sanatçı, Çehov tarzı (kesit/durum) hikâye türünün önemli temsilcilerindendir. Her ne kadar üslup ve kişilerin seçiminde Çehov’dan etkilenmiş olsa da onun gibi karamsar olmamış, insanlara neşe ve umut telkin eden hikâyeler yazmıştır. Öykülerini “M.Ş, M.Ş.E., Mustafa Memduh, Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, İstemenoğlu” gibi takma adlarla yayımlamıştır.
• “Meslek” adlı bir gazete çıkardı ve burada hikâyelerini yayımlamıştır. Hikâyelerinde olaydan ziyade kişilerin ve nesnelerin anlık durumlarını ayrıntılı bir gözlemle işlemiştir.
• Konularını sıradan insanların günlük yaşamından almıştır.
• Ev içi yaşam, aile ilişkileri, kahve-mahalle ortamı gibi temaları işlemiştir.
• Eserlerindeki kahramanları her kesimdeki tabakadan, özellikle de sokaktaki sevimli, cana yakın, hayata bağlı sıradan kişilerden seçmiştir.
• Olayları ve kişileri ön yargısız, sevecen ve gerçekçi bir yaklaşımla ele almıştır.
• Öykülerindeki olay ve durumları “şimdi oluyormuş” gibi anlatmıştır.
• Realist ve gözlemci bir bakışla yazdığı eserlerinde sade ve yalın bir dil kullanmıştır.
• En önemli yapıtlarından olan “Ayaşlı ve Kiracıları” romanıyla 1942’de CHP Roman Armağanı’nı kazanmıştır. Romanda Cumhuriyet’in ilk yıllarında Ankara’nın Ayaş ilçesinde İbrahim Efendi adında birinin dokuz odalı bir apartman dairesini oda oda kiraya vermesi, eğitimleri ve dünya görüşleri farklı bu kiracıların ilişkileri ve onların şahsında dönemin toplumsal hayatı anlatılmıştır. Eserde Türkiye’nin çeşitli yerlerinden gelip Ankara’da yaşayan bu insanların portrelerinden kesitler sunularak Ankara’nın ve dönemin sosyal yapısı yansıtılmıştır.
• “Miras” adlı romanında Silahtar Ali Paşa’nın yozlaşıp çözülüşünü, “Vassaf Bey” romanında gündelik yaşamı merkez alarak 1930’ların Ankara’sını ele almıştır.

Memduh Şevket Esendal Eserleri

Roman
Ayaşlı ve Kiracıları
Miras
Vassaf Bey

Hikâye
Otlakçı
Mendil Altında
Hava Parası
Temiz Sevgiler
Ev Ona Yakıştı
Veysel Çavuş
Bir Kucak Çiçek
İhtiyar Çilingir
Bizim Nesibe
Mutlu Bir Son
Gönül Kaçanı Kovalar