edebiyatimiz.com Yeni müfredata uygun ders notları
İLGİLİ YAZILAR
Kaside, divan edebiyatının en önemli nazım biçimlerinden biri olup genellikle bir kişiyi övmek veya yüceltmek amacıyla yazılan uzun şiirlerdir. Arap edebiyatında doğmuş olan bu tür, İslamiyet’in kabulüyle birlikte Türk edebiyatına da girmiştir. Türk edebiyatında kaside türü, klasik İslam edebiyatının etkisiyle şekillenmiş ve özellikle Osmanlı döneminde büyük gelişme göstermiştir. Arapça kökenli bir kelime olan kaside, “bir şeyi kastetmek, bir şeye yönelmek” anlamına gelmektedir. Bu yazımızda kasideler hakkında detaylı bilgi sahibi olacaksınız.
Kasidenin Özellikleri Nelerdir?
- Kasideler çoğunlukla din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılmıştır.
- Aruz ölçüsüyle yazılır.
- Nazım birimi beyittir. Nazım birimi sayısı 33-99 arasında değişir.
- Kafiye düzeni gazel ile aynıdır. “-aa -ba -ca -da -ea”
- Kasidenin ilk beytine matla, son beytine makta denir. Şair, mahlasını (şiirde kullandığı takma adını) genellikle kasidenin sonlarına doğru söyler. Şairin mahlasının geçtiği beyit taç-beyit olarak adlandırılır.
- Kasidenin en güzel beytine “beytü’l-kasid” adı verilir.
- En ünlü kaside şairi Nefi’dir. Baki, Fuzuli, Nedim de başarılı kasideler yazmışlardır. Fuzuli’nin “Su Kasidesi”, Nedim’in “İstanbul Kasidesi” edebiyatımızın ünlü kasidelerdendir.
Kasidenin Bölümleri Nelerdir?
Noksansız bir kasidede altı bölüm bulunur. Bu bölümleri kısaca şu şekilde açıklayabiliriz:
a. Nesib ya da teşbib: Kasidenin giriş bölümüdür. Şairler bu bölümde çeşitli betimlemeler yaparak şiirsel yeteneklerini ortaya koymaya çalışırlar.
Bu bölümde 15-20 beyit bulunur. Kasideler bu bölümde ele aldıkları konulara göre adlandırılır.
b. Girizgâh: Nesib ile methiye bölümü arasında yer alan, genellikle tek beyitten oluşa, methiye bölümünün başlayacağını belirten bölümdür.
c. Methiye: Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Methiye bölümünde genellikle sanatlı, özellikle de mübalağalı bir anlatım tercih edilir, tarihin ve mitolojinin ünlü kahramanlarına telmihte bulunularak bu kahramanlarla kasidenin sunulduğu kişi arasında benzerlikler kurulur.
ç. Tegazzül: Kasidenin farklı yerlerinde de bulunabilen, bazı kasidelerde ise hiç bulunmayan tegazzül bölümü, bir anlamda kasidenin içine yerleştirilen bir gazeldir. 5-12 beyitten oluşan bu bölümde şair aşk, şarap gibi temaları işler
d. Fahriye: Şairin, kendisini ve şiir söyleme yeteneğini övdüğü bölümdür. Bu bölümde şairler kendilerini genellikle İran edebiyatının büyük şairleriyle kıyaslarlar.
e. Dua: Birkaç beyitten oluşan bu bölümde şair, methiye bölümünde övdüğü kişinin başarılı, uzun ömürlü ve talihinin iyi olması için dilekte bulunur, dua
eder.
Kaside Türleri Nelerdir?
Kasideler bu nesib ele aldıkları temalara göre adlandırılır. Redifine göre adlandırılan kasideler de vardır: Su Kasidesi, Sümbül Kasidesi… Kimi kasideler ise kafiye harfine göre adlandırılmıştır. Ayrıca konu yönünden Allah’a yalvarış niteliğindeki kasidelere “münacat”, Allah’ın varlığından, birliğinden söz edenlere “tevhit”, peygamberi övenlere “naat” gibi adlar verilir. Nesib bölümünde işlenen temalar ve buna bağlı olarak kasidelerin aldıkları isimler şöyle gösterilebilir:
Bahariye: Baharın güzellikleri, doğa.
Şitâiye: Kış mevsimi, kar
Temmuziye: Yaz mevsimi, sıcaklar.
Ramazaniye: Ramazan ayı, oruç
Iydiye: Bir devlet büyüğünün bayramını kutlama.
Nevruziye: Nevruz heyecanı ve etkinlikleri
