Direktör Ali Bey Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Direktör Ali Bey, 1844’te İstanbul’da doğmuş, küçük yaşta Fransızca öğrenmiş, on dört yaşında girdiği Babıali Tercüme Odasında başlayan memurluk hayatı değişik kademelerde ölünceye dek sürmüştür. Babası, kapı kethudası Yûsuf Cemîl Efendi’dir. Müfettiş, mutasarrıf, vali olarak da Irak, Varna, Elâzığ, Trabzon bölgelerini dolaşan Ali Bey, son olarak Düyun-u Umumiye Direktörlüğü (müdürlüğü) yaptığı için Direktör Ali Bey adıyla tanınmıştır. 3 Şubat 1899’da İstanbul’da hayatını kaybeden Direktör Ali Bey, Göksu Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Direktör Ali Bey’in Edebi Kişiliği

• Tanzimat döneminde tiyatro ve mizah alanında yaptığı çalışmalarla dikkat çekmiştir.
• Türk tiyatrosunun kurulmasında büyük emeği vardır.
• Yazdığı oyunlar Gedikpaşa Tiyatrosunda Güllü Agop ve arkadaşlarınca sahnelenmiş, bu arada Ermeni oyunculara Türkçe diksiyon dersleri vermiştir.
• Bazılarını Moliere’den uyarladığı komedi türündeki oyunlarını, kendisine örnek aldığı Ahmet Vefik Paşa’dan daha yalın bir halk Türkçesiyle yazmıştır.
• Teodor Kasap’ın çıkardığı ilk Türkçe mizah dergisi olan “Diyojen”deki yazıları, Tanzimat döneminde mizah türünün önemli denemelerinden sayılır.
• “Lehçetü’l-Hakayık” adlı mizahi sözlüğü türünün ilk örneğidir.
• Ayrıca konusunu Yunan mitolojisinden alan “Seyyareler” (Gezegenler) adlı eseri de ince esprileriyle başarılı bir eser olarak değerlendirilmiştir.
• Şiir türünde eserler de yazmasına rağmen çok başarılı olamamıştır.
• Poul de Cock’un “Evlenmek İster Bir Adam” adlı romanını dilimize çevirmiştir.
• Teftiş amacıyla başlayıp Hindistan’a kadar uzanan yolculuğuna dair anılarını “Seyahat Jurnali” adı altında yayımlamıştır.

Direktör Ali Bey Eserleri

Tiyatro
Ayyar Hamza (Komedi)
Misafir-i istiskal (Komedi)
Kokona Yatıyor (Komedi)
Geveze Berber (Komedi)
Letafet (Operet) Mizah

Mizahi Sözlük
Lehçetü’l-Hakayık

Hikâye
Seyyareler

Gezi Yazısı
Seyahat Jurnali (Hindistan Gezisi Günlüğü)