Haldun Taner Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Haldun Taner, 16 Mart 1915 tarihinde İstanbul’da doğdu. Son Osmanlı Mebusan Meclisi vekillerinden Ahmed Selahaddin Bey’in oğludur. Beş yaşında iken babasını kaybeden sanatçı, annesiyle birlikte büyükbabasının konağında yaşadı. Galatasaray Sultanisi’ni bitirdikten sonra devlet tarafından Almanya’ya gönderildi. Siyasal Bilgiler alanındaki öğrenimini, geçirdiği ağır tüberküloz nedeniyle 1938’de yarıda bıraktı ve yurda döndü. Yüksek öğrenimini 1950’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Filolojisi Bölümü’nde tamamladı. 1950’lerde oyun yazmaya başlayan Haldun Taner, Devekuşu Kabare’yi, Bizim Tiyatro’yu ve Tef Kabare Tiyatrosu’nu kurdu. Küçük Dergi’yi çıkardı. Milliyet gazetesinde fıkra yazarlığı yaptı. 7 Mayıs 1986’da İstanbul’da yaşamını yitirdi.

Haldun Taner’in Edebi Kişiliği

• Cumhuriyet döneminin önde gelen modern tiyatro yazarlarından biridir.
• Geleneksel tiyatro ile Batı tiyatrosunu birleştirerek Türkiye’de çağdaş bir tiyatro anlayışını ortaya koydu.
• Güncel olayları konu alan eleştirel oyunlarında yakın tarihimize yönelik siyasi ve sosyal taşlamalar yaptı.
• “Güleriz, ağlanacak halimize” sözüyle özetleyebileceğimiz oyunlarında bireyin ve toplumun aksayan yanlarını güldürücü bir dille ortaya koydu.
• Oyunlarında politik hiciv ve ironik anlatım tekniğini başarıyla uyguladı.
• Ülkemizde kabare tiyatrosunun kuruluşuna öncülük ederek Zeki Alasya ve Metin Akpınar’la birlikte 1967’de “Devekuşu Kabare Tiyatrosu”nu kurdu.
• İlk oyunlarında dramatik türün başarılı örneklerini verdi, 1960’tan sonra geleneksel Türk tiyatrosundan yararlanarak epik tiyatro örnekleri yazdı.
• Oyundaki kişileri; sosyal durumları ve ağız özellikleriyle birlikte verdi.
• “Sersem Kocanın Kurnaz Karısı” oyunuyla 1972’de TDK Tiyatro Ödülü’nü aldı.
• Edebiyatımızdaki ilk epik tiyatro örneği olan “Keşanlı Ali Destanı”nı yazdı. Bu eserde devlet otoritesinin zayıf olduğu gecekondu semtlerinde, otorite boşluğunu doldurmaya çalışan zorbaları, buralardaki yoksul kesimin sıkıntılarını siyasi- sosyal yönden mizahi bir dille eleştirdi. Bertolt Brecht’in etkisiyle yazılan eserde, destan ve mitlerde görülen, insanların bir kahraman oluşturma eğilimini çağdaş bir tiyatro eserinde uygulayarak geleneksel tiyatroyu modern ögelerle sahneye aktardı. Avrupa’nın çeşitli kentlerinde sahnelenen oyun, Haldun Taner’in dünya çapında tanınmasını sağladı. Keşanlı Ali Destanı, Atıf Yılmaz tarafından 1964’te sinemaya aktarıldı.
• “Fazilet Eczanesi”nde kapitalistleşme sürecinin toplumdaki etkileri üzerinde durur. Mahallenin kalbi durumunda olan eczane ile onun yıkılmasından sonra inşa edilecek banka merkez alınarak kapitalizm-antikapitalizm karşıtlığını dile getirir.
• “Huzur Çıkmazı”nda aile içi ilişkilerini Memnun Bey, karısı Zennube ve karısının sevgilisi Doktor Hazik’in başından geçenlerden hareketle anlatır.
• “Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım”da dürüst, kurallara uyan Vicdanî ile her döneme uyan, çıkarcı Efruz’un başından geçen olaylardan hareketle yoksulların sömürülüşünü, toplumsal değişmeler ve dönemin siyasi sosyal tenkitlerini yaptı.
• Tiyatro dışında hikâye türünde yazdığı eserlerle de dikkat çeken Haldun Taner, Öykülerinde bireyin toplum içindeki yaşayış özelliklerinden yola çıkarak, davranış ve düşünüş biçimlerinin eksik, aksak yanlarını “ironi” yüklü bir anlatımla işlemiştir.

Haldun Taner Eserleri

Hikâye
Yaşasın Demokrasi
Tuş
Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu,
Onikiye Bir Var
Konçinalar,
Sancho’nun Sabah Yürüyüşü
Kızıl Saçlı Amazon
Yalıda Sabah

Tiyatro
Keşanlı Ali Destanı
Günün Adamı
Fazilet Eczanesi
Lütfen Dokunmayın
Huzur Çıkmazı
Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım
Zilli Zarife
Vatan Kurtaran Şaban
Bu Şehr-i Stanbul Ki
Sersem Kocanın Kurnaz Karısı
Astronot Niyazi
Ha Bu Diyar
Dün Bugün
Aşk-u Sevda
Dev Aynası
Yâr Bana Bir Eğlence
Ayışığında Şamata
Hayırdır İnşallah
Eşeğin Gölgesi,
Haldun Taner Kabare

Söyleşi
Hak Dostum Diye Başlayım Söze

Portre (Anı)
Ölür İse Ten Ölür Canlar Değil

Fıkra-Gezi
Devekuşu’na Mektuplar
Düşsem Yollara Yollara
Yaz Boz Tahtası
Çok Güzelsin Gitme Dur
Berlin Mektupları
Koyma Akıl Oyma Akıl
Önce İnsan Olmak