Orhan Kemal Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Orhan Kemal, 15 Eylül 1914 tarihinde Adana’da doğdu. Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan sanatçı, “Ahali Cumhuriyet Fırkası”nın kurucusu Avukat Abdülkadir Kemali Bey’in oğludur. Bu partinin kapatılması üzerine Abdülkadir Kemali Bey Suriye’ye kaçmış, babasının yanına giden Orhan Kemal’in öğrenim hayatı yarıda kalmıştır. Orhan Kemal, Beyrut’ta bulaşıkçılık ve matbaa işçiliği yaptı. Bir yıl sonra tek başına Türkiye’ye dönerek babaannesinin yanına yerleşti; Adana’da çırçır fabrikalarında işçilik ve kâtiplik yaptı.

1938’de Niğde’de askerlik yaparken Maksim Gorki ve Nazım Hikmet’in eserlerini okumak, yabancı rejimlerin propagandasını yapmak suçlarından beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bursa Cezaevinde Nazım Hikmet ile karşılaşması sanat hayatı için bir dönüm noktası oldu. Hayranı olduğu Nazım Hikmet’in toplumsal gerçekçi görüşlerinden etkilendi, onun teşvikiyle şiir yerine roman ve öyküye yöneldi. Tahliye olduktan sonra Adana’da amelelik ve hamallık yaptı. 1950’de ailesiyle İstanbul’a yerleşti ve geçimini kalemiyle sağlamaya çalıştı. 1966 yılında komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklansa da beraat etti. 1970’te Bulgar Yazarlar Birliği’nin çağrısı üzerine Sofya’ya gitti. 2 Haziran 1970’te geçirdiği beyin kanaması nedeniyle Sofya’da vefat etti. Cenazesi yurda getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Orhan Kemal’in Edebi Kişiliği

• Toplumcu gerçekçi romanın usta yazarlarındandır. Sanatsal kaygıdan uzak, içeriği birinci plana alan, toplumsal gerçekçi eserler yazmıştır.
• Edebiyata şiirle başlamış, Nazım Hikmet’in tavsiyesiyle roman ve hikâyeye yönelmiştir.
• İlk hikayelerinde Orhan Raşit, Raşit Kemali, Bacaksız Orhan takma adlarını kullanmıştır.
• Eserleri; yoksulluk ve ağır işlerde çalışmayla geçen gençlik yıllarından izler taşır.
• Sanayide çalışan işçilerin, gecekondu bölgelerinde oturan alt kesimdeki İnsanların yoksulların, Adana yöresindeki toprak ve fabrika işçilerinin, kırsal kesim insanının, geçim sıkıntısı çeken memurların zorlu yaşam koşullarını konu edinen roman ve hikayeler yazmıştır.
• Çıkar çatışmaları, güçlülerin güçsüzleri ezmesi, iş için köyden kente gidenlerin karşılaştıkları sorunlar, haraç yiyen ırgat başları, çocuklarını okutmaya çalışan fakir kesimin günlük yaşamı yazarın sıkça işlediği konular arasındadır.
• Günlük konuşma diliyle yazdığı eserlerinde karakterleri kendi çevresinden seçmiş ve yöresel ağızlarıyla konuşturmuştur.
• Güçlü gözlem gücü, özgün ve yalın anlatımı vardır.
• Patronlar, tarım ve endüstri işçileri, sınıf atlama çabasındaki orta tabaka insanı, dilenciler, çöpçüler, evden kaçmış çocuklar, vapurlarda ve köşe başlarında satıcılık yaparak evini geçindirmeye çalışan çocuklar, kadınlar, yaşlılar, memurlar, çıkarcılar, namuslular, satılmışlar eserlerindeki kahramanlardır.
• Roman ve hikayelerindeki olay örgüsü genellikle yaşadığı coğrafya olan Çukurova’da ve İstanbul’un kenar mahallelerinde geçmektedir.
• Eserlerinde anlattığı yoksul işçiler gibi o da hayatı boyunca edebiyat işçiliği yapmış; kalemiyle geçindiği için gazetede yayımlanmak üzere roman ve senaryolar yazmıştır.
• Eserleri adeta Türkiye’nin sosyal değişiminin bir panoramasıdır. Köylüler üzerinden sömürüyü ve insani değerlerin nasıl yok edildiğine vurgu yapan Orhan Kemal, eserlerinde Cumhuriyetle birlikte toplumun yaşadığı değişime ayna tutmuştur.
• Marksist ideolojiden beslenen sınıfsal çatışmayı ele alması, eserlerinin karakteristik özelliğidir.
• “Baba Evi”, “Avare Yıllar”, “Dünya Evi” ve “Cemile” adlı romanlarında kendi hayatından derlediklerini konu edinmiştir. Anılarından esinlenerek yazdığı bu eserler “otobiyografik roman” özelliği taşımaktadır.
• Yazarın “72. Koğuş”, “Murtaza”, “Eskici ve Oğulları”, “Kardeş Payı” adlı eserleri tiyatroya da uyarlanmıştır.
• Kimi romanlarını para kazanmak kaygısıyla, Türk sinemasının senaryo ihtiyacını karşılamak için yazmıştır.

Orhan Kemal Eserleri

Roman
Baba Evi
Avare Yıllar
Murtaza
Cemile
Bereketli Topraklar Üzerinde
Hanımın Çiftliği
Eskici ve Oğulları
Gurbet Kuşları
Suçlu
Devlet Kuşu
Vukuat Var
Gâvurun Kızı
Dünya Evi
El Kızı
Sokakların Çocuğu
Kanlı Topraklar
Müfettişler Müfettişi
Kaçak
Tersine Dünya
Arkadaş Islıkları
Üç Kâğıtçı
Yalancı Dünya
Evlerden Biri
Milyoner
Bir Filiz Vardı
Kötü Yol
Sokaklardan Bir Kız
Küçücük
Serseri Milyoner
Suçlu

Hikâye
Ekmek Kavgası
Sarhoşlar
Çamaşırcının Kızı
72. Koğuş
Grev
Arka Sokak
Kardeş Payı
Babil Kulesi
Dünyada Harp Vardı
Mahalle Kavgası
İşsiz
Küçükler ve Büyükler
Önce Ekmek
İncinin Maceraları
Arslan Tomson

Tiyatro
İspinozlar
72. Koğuş

Anı
Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl

İnceleme
Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar