edebiyatimiz.com Yeni müfredata uygun ders notları
İLGİLİ YAZILAR
Mesnevi, İran edebiyatında ortaya çıkmış bir nazım biçimidir. Arap ve Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiştir. Genellikle aruzun kısa kalıplarıyla yazılır. Divan şirinde kullanılan en uzun nazım biçimidir. Mevlana’nın Mesnevi’si 25700, İran şairi Firdevsi’nin mesnevi biçimindeki Şehname’si 60.000 beyitten oluşmaktadır.
Mesnevi Türünün Genel Özellikleri
- Genellikle hikâye etmeye elverişli konularda yazılır. Aşk, din, tasavvuf, ahlak, savaş, kahramanlık, bir şehrin güzellerinin tanıtılması, kişilerin ya da toplumun gülünç yönleri en çok işlenen konulardır.
- Mesnevide konuya doğrudan girilmez. Asıl konudan önce “dibâce (önsöz), tevhid, münacat, naat, methiye gibi bölümler bulunur.
- Düz uyak düzeniyle yazılır. Her beyit aa/ bb /cc / dd / ee …biçiminde kendi arasında uyaklıdır. Aynı aruz kalıbının tekrarıyla bir monotonluk doğmaması için beyitler arasına yer yer gazel, terkib-i bent gibi nazım biçimleri serpiştirilebilir.
- Mesnevilerde konu ne olursa olsun dikkati çeken özellik, olayın bir masal havası içinde anlatılmasıdır.
- Mesnevi, Divan edebiyatında romanın yerini tuttuğu için geniş halk kesimlerine ulaşabilmiştir.
- Türk edebiyatının ilk mesnevisi Yusuf Has Hacip’in “Kutadgu Bilig” adlı eseridir.
- Aynı şairce yazılan beş mesnevi, “hamse” adını alır. Türk edebiyatında ilk hamse Ali Şir Nevai’nindir. Batı Türkçesinde ilk hamseyi ise 15. yüzyıl şairi Hamdullah Hamdi yazmıştır.
- Tanzimat döneminden sonra bu türde eser verilmemiştir. Son mesnevi şairi İzzet Molla’dır. Edebiyatımızda mesnevi türünde eser veren önemli isimler ve eserleri şunlardır:
Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
Şeyyad Hamza Yusuf ü Züleyha
Ahmedi İskendername
Ahmedi Cemşid ü Hurşid
Mevlana Mesnevi
Âşık Paşa Garipname
Süleyman Çelebi Vesiletü’n-Necat
Şeyhi Harname
Şeyhi Hüsrev ü Şirin
Gülşehri Mantıku’t-Tayr
Ahmet Fakih Çarhname
Hoca Mesud Süheyl ü Nevbahar
Fuzuli Leyla ile Mecnun
Nabi Hayriyye
Nabi Hayrabad
Şeyh Galip Hüsn ü Aşk
Edebiyatımızda Hamse Sahibi Sanatçılar Kimlerdir?
Ali Şir Nevai: Hayretü’l-Ebrar, Ferhat ile Şirin, Leyla ve Mecnun, Seb’a-i Seyyare ya da Behram Şah, Sedd-i İskenderi
Hamdullah Hamdi (Anadolu’da ilk hamse sahibi): Yusuf ü Züleyha, Leyla ve Mecnun, Kıyafetname, Mevlid, Tuhfetü’l-Uşşak
Taşlıcalı Yahya: Gencine-i Raz, Usulname, Şah u Geda, Yusuf ü Züleyha, Gülşen-i Envar
Nergisi (Bu sanatçının hamsesi mensurdur): Nihalistan, İksir-i Saadet, Meşaku’l-Uşşak, Kanunür-Reşad, Gazavat-ı Mesleme
Nevizade Atayi: Sakiname, Nefhatü’l-Ezhar, Sohbetü’l-Ebkâr, Heft-han, Hılyetü’l-Efkâr
