Rıfat Ilgaz Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

7 Mayıs 1911 tarihinde Kastamonu’nun Cide ilçesinde dünyaya geldi. Tam adı “Mehmet Rıfat Ilgaz”dır. Ailesinin yedi çocuğunun en küçüğüdür. Lise yıllarındayken babasının ölümü üzerine üniversite hayalini gerçekleştirememiş, Kastamonu Öğretmen Okulu’na giderek öğretmen olmuştur. Gerede ve Akçakoca’da öğretmenlik, Gümüşova’da başöğretmenlik yapmıştır 1936 yılında girdiği Gazi Eğitim Enstitüsü edebiyat bölümünü bitirdikten sonra yurdun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapmaya devam etmiştir.

Bir dönem verem hastalığına yakalanmış ancak hastalığı atlatmıştır 1944 yılında yayınladığı “Sınıf” isimli eseri sıkıyönetim mahkemesince toplatılmış, şair altı ay hapiste yatmıştır. Hapishaneden çıktıktan sonra öğretmenlik hayatı da son ermiştir. Hayatının geri kalan bölümü gazetecilik ve dergicilik faaliyetleriyle geçti. Nazım Hikmet’in hapishanede yazdığı şiirleri “İbrahim Sabri” müstear ismiyle yayınladı. Nazım Hikmet’in beğendiği genç şairler arasında yerini aldı. Ertem Eğilmez tarafından sinemaya uyarlanan “Hababam Sınıfı” isimli eseriyle ün kazanmasına rağmen 80 döneminde de siyasi nedenlerle sürekli baskı altında tutulmuş, işkencelere maruz kalmıştır. 1993 yılında yaşanan “Madımak Olayı”nda birçok arkadaşı katledilmiş, bu olaydan beş gün sonra 7 Temmuz 1993’te hayata veda etmiştir.

Rıfat Ilgaz’ın Edebi Kişiliği

• Rıfat Ilgaz, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının önde gelen isimlerindendir.
• Sanat hayatına 1926 yılında şiir ile başladı, ilk şiiri Kastamonu’da yayımlanan bir gazete olan Nazikter’de çıktı. “Sevgilimin Mezarında” isimli bu şiir yayımlandığında sanatçı henüz 15 yaşındaydı. İlk şiirlerinde “Mehmet Rıfat” ismin kullandı. Faruk Nafiz Çamlıbel başta olmak üzere birçok önemli şairin dikkatini çekti.
• İlk şiirlerinde bireysel temaları işledi. “Varlık” başta olmak üzere birçok dergide şiirleri yayımlandı. Ancak sanatçı ilerleyen dönemde bu şiirlerini kitaplarına almadı.
• Kendisini hep halktan biri olarak gördü ve halkın sıkıntılarını dile getirmek istedi. Bu nedenle İkinci Dünya Savaşı yıllarında toplumcu şiir anlayışına yöneldi.
• “Her şey açık açık söylenmelidir.” onun şiir anlayışının temelini oluşturur.
• Öğretmenlik hayatı boyunca edindiği izlenimleri, yoksul öğrencilerin sıkıntılarını şiirlerinde dile getirdi.
• Şiire tutkun bir sanatçı olmasına rağmen asıl ününü düzyazı türünde yazdığı mizahi eserlerle kazandı.
• Eserlerinde olaylara, gerçeklere büyük önem veren sanatçı, siyasal ve ideolojik sorunları anlatmaktan hiç çekinmemiş, sözünü sakınmadan eserler vermiştir.
• 1940’lı yıllardan sonra dergicilik faaliyetlerine yöneldi. Toplumcu gerçekçi çizgide yayınlar yaptı. Sabahattin Ali ve Aziz Nesin ile birlikte “Markopaşa” isimli mizah dergisini çıkardı.
• 1956 yılında İlhan Selçuk tarafından yayınlanan “Dolmuş” dergisine “Stepne” takma adıyla kısa hikayeler yazmaya başladı. Daha sonra bunları derli toplu hale getirdi. Böylece “Hababam Sınıfı” ortaya çıktı. Bu eser önce tiyatroya daha sonra da sinemaya uyarlandı. Türk sinema tarihinin en önemli komedi filmlerinden olan “Hababam Sınıfı” çeşitli dönemlerde defalarca beyaz perdeye adapte edildi ve her dönemde Türk halkı tarafından büyük ilgi gördü.
• 1974 yılında yayımladığı “Karartma Geceleri” isimli romanında II. Dünya Savaşı yıllarında uygulanan gece sokağa çıkma yasağı konusunu, öğretmen-şair Mustafa Ural isimli karakterin etrafında işledi. Yayımlandığı dönemde toplatılma kararı çıkarılan bu eser günümüzde MEB 100 Temel Eser arasında yer almaktadır. Ayrıca bu eser Yusuf Kurçenli tarafından sinemaya uyarlanmış, Mustafa Ural karakterini Tarık Akan canlandırmıştır.

Rıfat Ilgaz Eserleri

Şiir
Yarenlik
Sınıf
Yaşadıkça
Devam
Üsküdar’da Sabah Oldu
Ocak Katırı Alagöz
Soluk Soluğa
Karakılçık
Güvercinim Uyur mu
Kulağımız Kirişte
Uzak Değil

Roman
Hababam Sınıfı
Pijamalılar
Karartma Geceleri
Sarı Yazma
Apartman Çocukları
Karadeniz’in Kıyıcığında
Yıldız Karayel

Öykü
Don Kişot İstanbul’da
Nerde O Eski Usturalar…

Anı
Yokuş Yukarı
Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra
Biz de Yaşadık