Ziya Paşa Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Ziya Paşa, 1825’te İstanbul’da doğdu. Babası, Galata Gümrüğünde kâtip Erzurumlu Ferit Efendi’dir. İlk tahsilini Süleymaniye’deki Edebiye Mektebi’nde ve Bayazıt Rüştiyesi’nde yaptı. Küçük yaştan itibaren Farsça öğrenmeye, şiirle ilgilenmeye başladı. 17 yaşından itibaren devlet dairelerinde görev yapmaya başladı. 1854 yılında Reşit Paşa’nın yardımıyla saraya girince Fransızcayı da öğrenmeye başladı ve kısa bir müddet içinde bu lisana hâkim oldu. 1865’te Yeni Osmanlılar Cemiyetine girişi ve hükümette Reşit Paşa’nın muhalifi Ali Paşa’nın etkin olması nedeniyle saraydan uzaklaştırıldı. Zaptiye Müsteşarlığı, Atina Sefirliği, Kıbrıs Mutasarrıflığı, gibi taşra görevlerinde bulundu.

Hükümetin Yeni Osmanlılar Cemiyetine yaptığı baskılar neticesinde Avrupa’ya gitti. Önce Paris’te, sonra Londra’da bulunarak Namık Kemal’le birlikte Muhbir ve Hürriyet gazetelerini çıkardı. 1871 yılında Ali Paşa’nın ölümünden ve Yeni Osmanlılar’ın yurda dönüşüne izin çıktıktan sonra İstanbul’a dönerek icra Cemiyeti Reisliği, Şûra-yı Devlet azalığı, Beşinci Murat’ın Mabeyn Başkâtipliği, Maarif Nezareti Müsteşarlığı vazifelerinde bulundu. Sultan Abdülhamid’in ilk saltanat günlerine kadar İstanbul’da kaldı. Kanun-i Esasi’nin ilk defa kaleme alınmasına katkıda bulundu. Daha sonra Sultan Abdülhamid tarafından İstanbul’dan uzaklaştırıldı. Suriye, Konya ve Adana valiliklerinde bulundu. 17 Mayıs 1880 tarihinde Adana’da vefat etti.

Ziya Paşa’nın Edebi Kişiliği

Ziya Paşa, yenilikçi düşünceleriyle Tanzimat’ın kurucularından olmuş; ancak duygularıyla geleneğe bağlılığını sürdürmüştür. Yenilikçi yönü daha çok düzyazılarında görülür.
Şiirlerini genellikle aruz ölçüsüyle yazmıştır.
Şiirleri, heceyle yazılmış birkaç şarkısı dışında, biçim ve teknik bakımdan olduğu kadar, hayalleri ve duyuş tarzı bakımından da divan şirine bağlıdır.
Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
Terkib-i Bent türünün en önemli temsilcilerindendir. Özellikle Bağdatlı Ruhi’nin terkib-i bendine yaptığı nazire çok önemlidir.
Dönemin idarecilerine (Özelikle Ali Paşa’ya) yönelik hicivler yazmıştır. Bu tarz şiirlerini topladığı “Zafername”, Tanzimat döneminin en başarılı hiciv eseridir.
Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını öven Ziya Paşa, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan Hürriyet’i yayımlamıştır.
Romantizm akımından etkilenmiştir.
Çeviriler yapmıştır.