Refik Erduran Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Refik Erduran, 13 Şubat 1928 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Köklü bir aileye mensup olan sanatçının dedesi, ağır ceza hâkimi Ahmet Erduran, babası asker ve avukat Hüsamettin Ahmet Bey’dir. Annesi ise Türkiye’de ilk resimli dergiyi çıkaran Maarifçi Mustafa Refik Bey’in kızı Refika Hanım’dır. Çocukluğu Üsküdar’da geçmiş, ilkokulu burada tamamladıktan sonra Robert Kolej’de öğrenim görmüştür. Daha sonra 1947 yılında Tiyatro Tarihi ve Dram Bölümü’nde yüksek lisans eğitimi için Cornell Üniversitesi’ne gitmiş, iki sene sonra yurda dönmüştür.

Nazım Hikmet’in yurt dışına çıkışına yardımcı olmuştur. Askerliğini Kore Savaşı sırasında yapan sanatçı, gönüllü olarak Türk birliğine katılmış, savaşta tercümanlık yapmıştır. Kore’den döndükten sonra bir süre yayıncılıkla uğraşmış, ardından, Abdi İpekçi’nin isteği üzerine, Milliyet gazetesinde çalışmaya başlamıştır. 90’lı yıllara kadar çeşitli gazetelerde yazıları yayımlanmıştır. 90’ların başında televizyonculuğa yönelmiş, yapımcılık ve sunuculuk yapmıştır. Sanatçı, 7 Ocak 2017’de İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.

Refik Erduran’ın Edebi Kişiliği

Refik Erduran, roman, eleştiri, fıkra, hikâye türünde eserler vermesine karşılık tiyatrocu ve gazeteci olarak ünlenmiştir.
Sanatçı, tiyatroya gönül vermesi sebebiyle gerçek sanat gücünü oyunlarında göstermiştir. 1950 sonrası Türk tiyatrosunun önde gelen sanatçılar arasında yer almıştır.
Oyunlarında toplumun aksayan yönlerini, kurum ve kişileri eleştirmiş, toplumun gülünç yanlarını mizahi bir dille anlatmıştır.
Güldürü ve vodvil türünde tiyatroların yanı sıra sinema ve televizyon senaryoları yazmıştır.
Pek çok oyunu yerli ve yabancı topluluklarca sahnelenmiştir.
Bireyden çevreye ve topluma doğru genişleyen tiyatroları arasında en tanınmışı “Cengiz Han’ın Bisikleti”dir. Yazar, bu oyunda eski yaşayış biçiminden kurtulmak için çabalayan bir erkeğin tutumundan hareketle Batılılaşmanın yanlış anlaşıldığını savunur. Bu oyun, yurt dışında sahnelenen ilk Türk tiyatrosu olma özelliği taşır.
“Bir Kilo Namus” ve “Deli” adlı oyunlarında toplumsal bilince ulaşamamış ve sorumluluğunu idrak edememiş bir halkın kaçınılmaz yenilgisi üzerinde durmuştur.
“Karayar Köprüsü”, “Büyük Jüstünyen” ve “Uçurtmanın Zinciri” adlı tiyatrolarında üstün yetenekli kişilerin topluma karşı olan sorumluluklarından söz etmiştir.
“İkinci Baskı” adlı oyununda dürüst bir gazetecinin patronu tarafından sömürülmesini ele almıştır.
“Ayı Masalı”nda sınıflara ayrılmış bir toplumdaki çeşitli sorunları, “Direkler Arasında” kadınların toplumsal hayattaki değişim sürecini işlemiştir.
Atatürk devrimlerinin toplumumuza hızlı yansımasını anlatan “Metamorfoz” (Başkalaşım) senaryosu filme aktarılmıştır.
1991’de Kültür Bakanlığı En Başarılı Oyun Yazarı Ödülü ve “Ramiz ile Jülide”yle Yunus Emre Yarışması Başarı Ödülü almıştır.

Refik Erduran Eserleri

Tiyatro
Cengiz Han’ın Bisikleti
Bir Kilo Namus
Karayar Köprüsü
Deli
Kahraman
Korkunçla
İp Oyun
Aman Avcı
Direkler Arasında
Ayı Masalı
Uçurtmanın Zinciri
Kelepçe, Kartal Tekmesi
Turp Suyu
Canavar Cafe
Tamirci
Hayal
Yemenin Uçları
Seher Vakti
Açıl Susam Açıl
Büyük Jüstünyen