edebiyatimiz.com Yeni müfredata uygun ders notları
İLGİLİ YAZILAR
Şiirde redif ve kafiye bulma işlemine başlamadan önce kafiye şemasını belirlememiz gerekir. Bu yazıda “kafiye şeması nasıl bulunur” sorusunun cevabını vereceğiz. Konu anlatımını örneklerle pekiştireceğiz.
Kafiye Şeması Nedir?
Mısra sonlarındaki ses benzerliklerinin tespit edilmesine ve bu benzerliklerin bir tablo olarak gösterilmesine kafiye şeması (uyak örgüsü) adı verilir. Bu işlemi yapmak için şiiri oluşturan bölümlerin her birinde mısra sonlarına bakmamız gerekir. Sonlarda bulunan ve birbirine benzeyen her sese “a”dan başlayarak bir harf tanımlarız.
Örneğin;
Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder.
Dante gibi ortasındayız ömrün.
Delikanlı çağımızdaki cevher,
Yalvarmak, yakarmak nafile bugün,
Gözünün yaşına bakmadan gider.
mısralarında ilk dizenin sonundaki “eder” kelimesine “a” diyelim. Bir sonraki dizede sonda bulunan “ömrün” kelimesi, ilk dizenin sonu ile benzerlik göstermediği için buna “b” dememiz gerekiyor. Üçüncü dizedeki “cevher” ilk dize ile benzeştiği için buna da “a” sesini vereceğiz. Dördüncü dizenin sonunda yer alan “bugün”, ikinci dize ile benzerlik gösterir. Bu nedenle buna da “b” sesini veririz. Son dizenin sonunda yer alan “gider”in de birinci ve üçüncü dizelere benzemesi nedeniyle bu da “a” sesini alır. Sonuç olarak ortaya çıkan kafiye şeması şu şekildedir:
Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. – a
Dante gibi ortasındayız ömrün. – b
Delikanlı çağımızdaki cevher, – a
Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, – a
Gözünün yaşına bakmadan gider. – b
Kafiye Şeması Bulma Örnekleri
Örnek – 1
Gözlerim gözünde aşkı seçmiyor – a
Onlardan kalbime sevda geçmiyor – a
Ben yordum ruhumu biraz da sen yor – a
Çünkü bence şimdi herkes gibisin – b
Örnek – 2
Bir de İstanbul’a geldim ki: bütün çarşı, pazar – a
Naradan çalkanıyor, öyle ya… Hürriyet var! – a
Galeyan geldi mi, mantık savuşurmuş… doğru: – b
Vardı aklından o gün her kimi gördümse zoru. – b
Kimse farkında değil, anlaşılan, yaptığının; – c
Kafalar tütsülü hülya ile, gözler kızgın; – c
Sanki zincirdekiler hep boşanır zincirden, – d
Yıkıvermiş de tımarhaneyi çıkmış birden! – d
Zurnalar şehr ahalisini takmış peşine; – e
Yedisinden tutarak ta dayanın yetmişine! – e
