edebiyatimiz.com Yeni müfredata uygun ders notları
İLGİLİ YAZILAR
Türkçede kavram birimi sözcük, yargı birimi cümle, düşünce birimi de paragraftır. Bir yazı, birçok paragraftan oluşabilir. Her paragraf, bir düşünceyi anlatır. Yani yazı içinde yazıyla ilgili düşünceler değiştikçe paragraf da değişir.
Paragraf, düşünce yazılarında, bir ana düşünce etrafında toplanan söz kümesi olarak tanımlanabilir. Bir yazı, paragraflar halinde ise daha kolay okunur; yazıdaki düşünceler daha çabuk kavranır. İşledikleri konular ve konuları ele alış biçimleri bakımında farklı paragraf türleri vardır.
Paragraf Çeşitleri
Olay Paragrafı
Bu tür paragraflarda uzun ya da kısa belli bir olay anlatılır. Sanatsal eserlerde (roman, öykü) olay, birkaç paragraf halinde anlatılabilir. Kimi zaman bir ana düşünceyi kavratmak için belli bir olay kısa öykücük halinde ve tek bir paragrafta da verilebilir.
Örnek
Çiftçinin biri kışın dolaşırken yerde bir yılan görmüş. Hayvan soğuktan donmuş, hiç kıpırdamıyor. Adamcağız acımış, yerden kaldırıp koynuna koymuş. Yılan ısınıp kendine gelince yılanlığı da uyanmış. Huylu huyludan vazgeçer mi? Gördüğü iyiliği düşünmeden adamcağızı sokuvermiş yılan. Zavallı çiftçi ölürken: “Layığımdır benim, kötüye acınır mı?” demiş.
Betimleme (Tasvir) Paragrafı
Betimleme, sözcüklerle resim yapma olarak tanımlanabilir. Sanatsal eserlerde betimlemelere geniş yer verilir. Biz, romanlar, öyküler okurken bu eserlerdeki betimlemelerden izlenimler elde edinir; olayları, kişileri, çevreyi… zihnimizde canlandırırız. Çok değişik varlıkların ya da olayların betimlemesi yapılabilir. Betimleme, bir anlatım biçimi olarak sanat eserlerinin temel ögelerinden birini oluşturur.
Örnek
Seyircilerin hiçbiri, kulak kesilip kendini oyuna veremiyordu. Arada bir konuşanlar, fındık, fıstık yiyenler, yüksek sesle duygularını belli edenler oluyordu. Oyunun her sözcüğüne, her anına önem veren, bizim gibi “tiyatro bağnazları” bundan çok rahatsız oluyorlardı. Bütün bu engellere karşın o akşamki oyunu hayranlıkla seyrettik.
Çözümleme Paragrafı
Çözümleme, bir bütünün temel ögelerini bulma işlemi olarak tanımlanabilir. Kimi paragraflarda bir konu, bir eser ya da bir kişinin psikolojik yapısı tahlil edilebilir. Bütün bu yapılanlar bir çözümleme işlemidir.
Örnek
Her bilimsel araştırma öncekilerin bir eksiğini giderir. Bu nedenle hiçbir çalışma, belli bir konuda son sözü söylemiş sayılmaz. İşte bunun için benim dille ilgili bu çalışmama da bitmiş gözüyle bakılamaz. Elbette bunun da birçok eksiği var. Bu eksiklikleri gidermek de dilcilerin, bu alanda yetkili kimselerin işidir. Çünkü herkes bir dil konuşur ama hiçbir zaman konuştuğu o dilin uzmanı değildir. Uzmanlık, bir dili konuşmak anlamına gelmez; o konuda eğitim görmüş olmayı gerektirir.
Duygu Paragrafı
Sevinç, beğenme, heyecan, üzüntü, acı, kaygı… gibi duygularla; anne, yurt, doğa sevgisi, kardeşlik… temaların işlendiği yazılara duygusal yazılar; bu yazılardaki paragraflara da duygu paragrafı denir.
Duygu paragrafları, duygularımızı anlatan yazılarda ve özellikle de olay yazılarında çok bulunur.
Örnek
Güneşi yüz bin parçaya bölmüşler; getirmişler bu şehrin her bir evine asmışlar. Evler, ışığın engin maviliğinde soluk alıyor. Sanki evlerin pencerelerinden yüzlerce güneş yüzlü çocuk çığlığı gökyüzüne el sallıyor. Birbiri ardına yanan ışıklar mavimtrak bir tat bırakıyor şehrin üzerine. Bu bir şehir değil, ışık tarlası, zevk tapınağı.
Düşünce Paragrafı
Düşünce paragraflarına daha çok bilimsel içerikli eserlerde rastlanır. Bilimsel yazıların amacı okuyucuya belli bir alanda bilgi vermek onu aydınlatmaktır. Böyle yazıların paragraflarında da belli düşüncelerin yer alması doğaldır. Özellikle makale, eleştiri… türü yazılarda düşünce paragraflarına yer verilir.
Örnek
Sinema, tiyatroyu öldürmedi; tersine kendini buldurttu tiyatroya. Sahne ıvır zıvırdan, tarih, coğrafya sevgiciliğinden kurtulmaya yöneldi. Meydan sözle aktöre, tiyatronun bu iki “olmazsa olmaz” unsuruna açılır oldu. Sinemanın hızını köstekleyen yalın insan sesi, yeniden tiyatroyu tek başına doldurabilecek. Sinema, yalnız sözle verilmeyeni aradığı ölçüde kendi yolundadır.
