Tarık Buğra Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Tarık Buğra, 2 Eylül 1918 günü Konya Akşehir’de doğdu. Babası, Akşehir’de Ağır Ceza Reisi olarak görev yapan Erzurumlu Mehmet Nazım Bey, annesi Akşehirli Nazike Hanım’dır. İlk ve ortaokulu Akşehir’de okudu. Yatılı olarak okuduğu İstanbul Lisesi’nde ünlü folklor araştırmacısı Pertev Naili Boratav’ın öğrencisi oldu. 1936’da Konya Lisesi’nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Tip Fakültesi’ne kaydoldu. İki yıl sonra Hukuk Fakültesi’ne, oradan da Edebiyat Fakültesi’ne geçti. Türk Dili Edebiyatı Bölümü’nden mezuniyet tezini vermeden ayrıldı. 1947’de Akşehir’e giderek babasıyla birlikte Nasrettin Hoca gazetesini çıkardı. 1948’de Cumhuriyet gazetesinin açtığı yarışmada ikincilik kazandığı “Oğlumuz” adlı hikayesiyle adını duyurdu. 1951-1976 yılları arasında İstanbul’da çeşitli gazetelerde sanat sayfaları düzenledi, fıkralar yazdı, yazı işleri müdürlüğü yaptı. “İbiş’in Rüyası” ile 1970 TRT Başarı Ödülü’nü, “Osmancık”la 1985 Milli Kültür Vakfı Edebiyat Armağanı’nı, “Yağmur Beklerken”le Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü’nü kazandı. 1991’de “Devlet Sanatçısı” unvanını aldı. Birey özgürlüğünü savunduğu “Ayakta Durmak İstiyorum” ve “Üç Oyun” adıyla kitaplaştırdığı piyeslerinin hemen hepsi sahnelendi. Romanları TV dizisi haline getirildi. 26 Şubat 1994 tarihinde İstanbul’da hayatını kaybetti. 2004 yılında Akşehir’e heykeli dikildi.

Tarık Buğra Edebi Kişiliği

• Bireyin iç dünyasına yönelerek, öykülemeye bir yenilik getirmek istemesine karşın, özentili ama yer yer özensiz bir anlatımı vardır.
• Yapıtlarında, edebiyatımızda pek işlenmemiş kimi insan tiplerini çizilmesi bakımından ilginçtir.
• Politik gerçeklerden genel görünümlerden yararlanan, aynı zamanda kendi deyişiyle “bir fildişi kulesi sanatçısı” olma çabası göstermiş bir yazardır.
• Özellikle Kurtuluş Savaşı’nı yaşayan Anadolu insanın geleneklere, dine, yurt sevgisine bağlılığını yücelten “Küçük Ağa” romanı ile ün kazanmıştır.
• Sanat hayatına romanla giren sonra öykü yazan sanatçı, oyun da yazmıştır.
• Eserlerinin okuyucuda bıraktığı izlenimler, onun eşya ve olayların iç yüzünü araştıran, entelektüel planda çözümleyici bir yöntemle çalışan bir sanatçı olduğunu gösterir.
• Toplum çatışmalarını psikolojik açıdan görür, sanat gerçekliğini toplumsal gerçekliğin karşısına çıkarır. Tarık Buğra, toplumun sorunlarını bireysel ahlak yönünden ele alır.
• Şiirli, hareketli, yoğun bir anlatımla, izlenimlerle sarılı, çevre kişi ve olayların soyut derinliğine iner.
• Edebî yapıtların dille yaşayacağını düşündüğünden tuluatçılıktan, şive taklitlerinden standart dilin dışında kalan, gelip geçici dil görüntülerinden kaçar.
• “Oğlumuz” adlı kitabıyla ilgi ve beğeni toplamıştır.
• Hikâyelerinde işlediği; kişinin zaman içinde düştüğü boşluk, hüzün, keder, yarınsızlık, yalnızlık ve isyan temaları kadar üslubuyla da Ahmet Hamdi Tanpınar çizgisine yakın görünür.
• Tarık Buğra, 1950’lerin toplumculuğu benimsemiş egemen edebiyat anlayışından ayrı bir yol izlemiştir. Anlatıları kesin, kuruluşu pürüzsüz cümleleriyle, kılı kırk yararcasına yaptığı karşılaştırmalarla, yeni edebiyatın anlatımına yerleşen o film çabukluğuna kapılmamış; edebiyata has o eski, rahat ve sakin anlatış temposunu kullanmıştır.
• Millî Mücadele’nin Kuvayı Milliye ve Çerkez Ethem dönemlerini anlatan “Küçük Ağa” ve “Küçük Ağa Ankara’da” ile o mücadeleye katılan iyi kötü her türden insan tipini öncesi ve sonrasıyla Sakarya Muharebesi etrafında canlandıran “Firavun İmanı”, yazarın din adamlarını ve İslamiyet’i merkezi bir konuma yerleştirerek Millî Mücadelede dinsel inancın oynadığı role vurgu yapan üçlemesini tamamlarlar. Ancak “Küçük Ağa” dışındakilerde biraz da okurun beklentilerine cevap vermek amacıyla ağırlaşan siyasi söylem, o iki romanın edebî dokusunu zedelemiştir.
• “Osmancık“ta Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemlerini anlatmıştır.
• Tarık Buğra’nın kendine özgü varoluşçu felsefesini ve muhafazakâr psikolojisini en iyi 1960 öncesinde yazdığı hikâyeleri ve “Siyah Kehribar” romanı yansıtır. Muhafazakârlığının bir duruş olmaktan çıkarak siyasi bir tavra dönüştüğü, ancak tavrını bir dünya görüşü, bir felsefe zemininde temellendirdiği ölçüde, Türk-İslam sentezine dayandırmak zorunda kalmıştır.

Tarık Buğra Eserleri

Öykü
Yarın Diye Bir Şey Yoktur
Oğlumuz
İki Uyku Arasında
Hikâyeler

Roman
Küçük Ağa
Küçük Ağa Ankara’da
Siyah Kehribar
İbişin Rüyası
Firavun İmanı
Dönemeçte
Gençliğim Eyvah
Yalnızlar
Osmancık
Yağmur Beklerken
Dünyanın En Pis Sokağı

Tiyatro
Ayakta Durmak İstiyorum
İbişin Rüyası
Güneş ve Aslan
Sıfırdan Doruğa

Düzyazı
Gagaringrad (gezi)
Gençlik Türküsü (fıkra)
Düşman Kazanmak Sanatı
Bu Çağın Adı
Politika Dışı
Güneş Rengi Bir Yığın Yaprak